NASA Kuzey Amerika'daki Güneş tutulmasını vatandaşların da katılacağı deneylerle araştıracak

ABD Havacılık ve Uzay Ajansı (NASA) 8 Nisan'da gerçekleşecek ve Kuzey Amerika'dan izlenebilecek olan tutulma esnasında Güneş'e çok büyük bir radyo teleskobu yönlendirecek, bunun yanı sıra vatandaşların da katılacağı deneyler yapacak.

Forbes dergisinin haberine göre, NASA, Dünya atmosferinin tam ve parçalı güneş tutulmasına nasıl tepki vereceğini incelemek amacıyla "tutulma radyo" bilim projelerini açıkladı.

NASA, atmosferin Güneş radyasyonu tarafından iyonize edilen kısmı olan, 60 ila 300 kilometre yüksekliğindeki iyonosfer tabakasını incelemek için yer tabanlı radyo alıcılarını kullanacak olan 3 "tutulma radyo" projesinin hazırlandığını bildirdi.

İyonosfer, Güneş'ten gelen radyasyonun atmosfere çarpmasıyla oluşuyor, yoğunluğu gündüz artarken gece azalıyor.

NASA'da görevli bilim insanı Dr. Sarah Gibson, yaptığı açıklamada, "Tutulma, Güneş'in manyetik alanını ve bunun Dünya atmosferi üzerindeki etkilerini incelemek için eşsiz bir fırsat sunuyor. 'Tutulma radyo' projeleri, Güneş'in fiziğini ve gezegenimiz üzerindeki etkisini daha iyi anlamamıza yardımcı olacak değerli veriler sağlayacak." ifadesini kullandı.

Güneş'e 34 metrelik radyo teleskobu yöneltilecek

South California'daki, Lewis Eğitim Araştırmaları Merkezinden öğrenciler, NASA'nın 34 metrelik Goldstone Apple Valley Radyo Teleskobu'nu (GAVRT) kullanarak, yalnızca tam tutulmalar sırasında görülebilen, Güneş'in iç koronası denilen, Güneş'in daha sıcak dış atmosferinden gelen radyo emisyonunu inceleyecek.

Teleskop tam tutulma konumunda değil, yüzde 50'lik tutulma bölgesinde ancak Güneş lekelerinin Ay tarafından giderek kaplanması sırasında Güneş'in radyo emisyonlarındaki küçük değişiklikleri tespit edecek.

Bu teknik, Mayıs 2012 ve Ekim 2023'te gerçekleşen halkalı Güneş tutulmaları sırasında kullanıldı ve teleskobun tutulmadan önce veya sonrasında tespit edemediği Güneş'e ilişkin ayrıntıları ortaya çıkardı.

NASA Jet Tahrik Laboratuvarı (JPL) ve GAVRT Güneş Devriyesi bilim insanı Marin Anderson, "Tutulma özeldir çünkü Ay, aktif bir bölgenin önünden geçerken, Ay'ın keskin kenarı o aktif bölgedeki yapının giderek daha fazlasını kaplıyor." dedi.

Tutulmanın iyonosfere etkileri, yüksek frekans radarlarıyla da incelenecek

Güneş tutulmalarında meydana gelen iyonosfer incelmesi de 35 yüksek frekans radarından oluşan, uluslararası Süper İkili Auroral Radar Ağı (SuperDARN) sitelerinden Kansas, Oregon ve Virginia'da bulunan 3'ünün kullanılmasıyla yapılacak bir deneyle incelenecek.

3 radar, iyonosfere radyo dalgaları gönderecek ve geri dönen sinyali analiz edecek. Farklı tutulma bölgelerinde bulunan söz konusu radarlar, tutulmanın farklı seviyelerinin iyonosferi nasıl etkilediği, yoğunluk ve ısısının nasıl değiştiği ve nasıl hareket ettiği hakkında bilgiler sağlayacak.

Amatör telsizciler Güneş ışığı kaybının telsiz sinyallerine etkisini araştıracak

2017'de Kuzey Amerika'da yaşanan tutulma sırasında yapılan bir deneyde, telsiz sinyallerinin gece olduğu gibi daha uzak mesafelere gidebildiği ortaya çıktı. Bu deneyin devamı niteliğinde yapılacak olan "Ham Radyo Bilimi Vatandaş Gözlemi (HamSCI)" kapsamında, tutulma bölgelerindeki amatör (HAM) telsizciler, tutulmanın telsiz sinyallerine etkisinin araştırılması deneyinde yer alacak. Amatör telsizciler, Güneş ışığının ani kaybının radyo sinyallerini nasıl etkilediğine dair kataloglama faaliyetine katılacak.

Tutulmada, Güneş'in yaydığı radyo patlamalarının yoğunluğu da azalıyor

Bir diğer deney ise Güneş'ten gelen radyo dalgaları konusunda yapılacak. Güneş, radyo dalgaları yardımıyla da görüntülenebiliyor.

"RadioJOVE Vatandaş Bilim İnsanı Projesiyle", Güneş yüzeyinden gelen uzun dalga boylu radyo patlamaları, Dünya'daki radyo alıcıları tarafından yakalanacak. Söz konusu radyo sinyalleri normalde iyonosferden geçerken değişime uğruyor ancak yapılacak deneyde katılımcılar, telsiz anten kitleriyle, tutulma öncesinde, esnasında ve sonrasında enerji patlamalarının yoğunluğunu ölçmeye çalışacak.

2017'de yapılan benzer bir deneyde radyo patlamalarının yoğunluğunun tutulma sırasında azaldığı tespit edilmişti.

8 Nisan tam ve parçalı Güneş tutulması

Kuzey Amerika kıtasında 8 Nisan'da yaşanacak 'tam güneş tutulması' Güney Pasifik Okyanusu üzerinden başlayacak. Meksika'nın Pasifik kıyısından görülmeye başlanacak tutulma rotası, sonra Texas'ın kuzeydoğusuna doğru ilerleyip, New York ve Maine eyaleti hattından Kanada'ya doğru hareket edecek.

Parçalı Güneş tutulması ise tüm Kuzey Amerika'dan görülebilecek.