Taliban'ın Afganistan'ın başkenti Kabil'e girmesinin ardından birçok insan Afganistan'da neler oluyor, Taliban ne demek araştırması yapmaya başladı. Katı İslamı kuralları uygulayan Taliban 1994'te ortaya çıktı. Savaş beyleri, farklı aşiret, boy ve etnik gruplar arasında bölünmüş olan Taliban 11 Eylül saldırılarını da üstlendi.
Abone olTaliban ne demek, ne zaman kuruldu ve Taliban'ın amacı ne soruları son günlerde yaşanan olayların ardından merak konusu oldu. Afganistan'ın başkenti Kabil'e giren ve yönetimi ele geçiren Kabil ilk olarak 1994 yılında ortaya çıktı. ABD'nin de hedefinde olan Taliban 11 Eylül saldırılarını üstlenmiştir. Sıkı İslami kurallar uygulayan Taliban, şeriata dayalı anayasal sistem yürürlüğe soktu, hanefi mezhebi ön planda tuttu.
2001 yılında ABD liderliğindeki güçler tarafından Afganistan'da iktidardan uzaklaştırılan Taliban, geçtiğimiz şubat ayında ABD'nin geri çekilmesini ve Taliban'ın ABD kuvvetlerine yönelik saldırıları önlemesini taahhüt eden bir barış anlaşması imzaladı.
Diğer vaatler arasında El Kaide veya diğer militanların kontrol ettiği bölgelerde faaliyet göstermesine izin verilmemesi ve ulusal barış görüşmelerine devam edilmesi yer aldı.
Peki, Afganistan'ın son 25 yılına damga vuran 60 bin kişilik Taliban ordusu nasıl ortaya çıktı, amacı nedir, lideri/liderleri kimdir?
Taliban nasıl kuruldu: Arapça talib (öğrenci) kelimesinin çoğulu Taliban (öğrenciler) adını benimseyen örgüt, ülkenin güneyinde Molla Ömer Ahund liderliğinde yaklaşık 50 medrese öğrencisiyle birlikte 1994'te kuruldu.
Aslen Kandaharlı olan Molla Ömer, bir süre Pakistan'da ardından da Kandahar'ın kuzeyindeki Meyvend ilçesinde medrese eğitimi aldı. Sovyet işgaline karşı savaştı.
Neler yaptı: Kuruluşundan kısa süre sonra, Afganistan'ın ikinci büyük kenti Kandahar'a saldırdı. Talebeler örgütü 3 Kasım 1994'te ciddi bir direnişle karşılaşmadan Pakistan sınırındaki kentin kontrolünü ele geçirdi. Bu aynı zamanda zayıf durumdaki Kabil merkezi hükümetine de ilk darbe oldu.
Taliban, 1995 yılında ülke genelinde 12 kentte kontrolü sağladı. Yolsuzluklara ve rüşvete savaş açan grubun popülaritesi günden güne arttı. Ele geçirdiği şehirlerde kanunsuzluklar ortadan kaldırılmaya ve emniyet tesis edilmeye başlandı.
ABD'de tarafından terör olarak adlandırılan Taliban, Eylül 1995'te İran sınırındaki Herat eyaletini de ele geçirdi ve tam bir yıl sonra Afganistan'ın başkenti Kabil'i kontrol altına aldı. Daha sonra Sovyet işgaline direnen Afganistanlı mücahitlerin kurucularından biri olan Başkan Burhaneddin Rabbani'nin rejimini devirdi.
Molla Ömer
Kurulduktan birkaç ay sonra çoğunluğu medrese ve şeriat okulu öğrencileri olmak üzere savaşçı sayısı 20 bini buldu. Kısa süre sonra Pakistanlı Peştun etnik kökenden Mevlana Samiul Hak liderliğindeki Darul Ulum Hakkaniye medresesi öğrencilerinin önemli bir kesimi de yine örgüte dahil oldu.
Öğrenciler hareketinin mensuplarının çoğu ülkenin güneyindeki Peştun kökenli kişilerden ve Pakistan'daki medreselerde eğitim gören mülteci ailelerin çocuklarından oluştu.
Pakistan ve Afganistan arasındaki Peştun bölgelerindeki Taliban tarafından verilen söz, barış ve güvenliği yeniden tesis etmek ve iktidara geldikten sonra kendi katı Şeriat versiyonlarını veya İslam hukukunu uygulamaktı.
Taliban amacını, Sovyet savaşı ve akabinde patlak veren iç savaşlar sırasında ortaya çıkan savaş ağalarından kurtulmak olarak tanımlıyordu.
Taliban'ın bazı uygulamaları
*Önceleri yumuşak bir görünüm veren örgüt Kabil'in ele geçirilmesinin ardından çok katı kurallar uygulamaya başladı.
*Şeriata dayalı anayasal sistem yürürlüğe girdi. Hanefi mezhebi ön planda tutuldu.
*Şeriatın gündelik hayatta uygulandığını takip etmek için Emr-i bil Maruf (iyiliği emretme) Bakanlığı oluşturuldu.
*Hayatın her alanından soyutlanan kadınların çalışması, kız çocuklarının okula gitmesi ve eğitim alması tamamen yasaklandı.
*Kadınlara peçe zorunluluğu erkeklere ise takke ve sakal mecburiyeti getirildi.
*Sakalını kesenler için 6 aydan başlamak üzere hapis cezası verildi. Yüzü görülen kadınlar kırbaçlandı.
*Afganistan Televizyonu'nun yayını durduruldu. Fotoğraf dahil her türlü görsel yayın ve müzik yasaklandı.
*Erkeklere, evine en yakın camide 5 vakit namaz kılma mecburiyeti getirildi.
*Emri bil Maruf görevlileri camilerde yoklama aldı.
*Mazeretsiz camiye gitmeyenlere ağır yaptırım uygulandı.
*Namaz surelerini bilmeyenler kırbaçlandı.
*Bütün okullar medreseye dönüştürüldü. Ders kitaplarındaki görseller yok edildi.
*'Medreselerde' 3'üncü sınıftan itibaren tüm öğrencilere en az 3 metre olmak üzere sarık sarma mecburiyeti getirildi.
*Ele geçirilen tüm bilgisayarlar TV kabul edilerek kırıldı.
*'İslam devletine karşı gelenler' hain ilan edilerek doğrudan idam edildi.
*Özellikle farklı mücahit gruplara mensup kişiler, yakalandıklarında şer ve fesat hükmü ile idam edildi.
*Çok sayıda kişinin çeşitli sebeplerle eli kesildi.
*İdamların ve el kesmelerin birçoğu cuma namazlarından sonra gerçekleştirildi ve halka izlettirildi.
*Kesilen eller, şehrin merkezinde sergilendi.
*Resmi kurumlarda Peştu dili mecbur edildi.
*Toplu taşıma araçlarındaki aynalar, kadınlara bakılabileceği gerekçesiyle kaldırıldı.
ÖNCEKİ HABERLER
