İnsanların özgürlükleri kısıtlanacak mı? Bakanlıktan İklim Kanunu ile ilgili iddialara yanıt

Tartışmalı İklim Kanunu Teklifi, dün TBMM Genel Kurulu'nda kabul edilerek yasalaştı. Komplo teorileri tekrar ortalıkta dolaşmaya başladı. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, İklim Kanunu ile ilgili en çok gündeme gelen 9 tuhaf iddiaya yanıt verdi.

Bakanlığın sosyal medya hesabından, "İklim Kanunu Gerçekleri" başlığıyla bir infografik paylaşıldı. Paylaşımda, İklim Kanunu kapsamında kamuoyunda sıkça dile getirilen iddialara ilişkin açıklamalar yer aldı.

Buna göre, 9 maddede İklim Kanunu ile ilgili en çok gündeme gelen iddialar ve yanıtları şöyle:

"Karbon ayak iziyle insanların özgürlükleri kısıtlanacak"

Karbon ayak izi ile insanların özgürlüklerinin kısıtlanması söz konusu bile değil. Karbon ayak izinin azaltılması, sadece üretim yapan organizasyonlar için öngörülmüştür. Bireylerle, mülkiyet, seyahat gibi anayasal haklarıyla en ufak bir ilgisi bulunmamaktadır.

"Emisyon Ticareti Sistemi" adı altında vatandaşlardan karbon vergisi alınacak"

Kanun teklifi karbon vergi sistemini getirmiyor. Emisyon ticaret sisteminin kurulmasını kapsıyor. 9. maddede de bireylerin değil sanayi kaynaklı sera gazı emisyonlarının düşürülmesine yönelik düzenlemeler yer alıyor. Dolayısıyla, Emisyon Ticaret Sistemi uygulamasının kapsamı sadece enerji yoğun üretim tesisleridir. Bireylerle hiçbir ilgisi bulunmamaktadır.

"Tarım yasaklanacak, meyve ağaçlarına el konulacak"

Kanun metninde bu anlama gelecek herhangi bir yaklaşım dahi bulunmamaktadır. Aksine kanun, kuraklık ve afetlere karşı risk altındaki toprakları, tarımı, hayvancılığı ve doğal kaynakları, değişen iklim şartlarına karşı korumak, gıda ve su güvenliğini sağlamayı amaçlamaktadır.

"Çiftçi istediği ürünü ekemeyecek, ekene cezalar verilecek"

Kanunda tarım ve hayvancılığa ilişkin tek bir yaptırım maddesi dahi yoktur.

"Hayvancılık yasaklanacak, yapay et yedirilecek, hayvan otlatmak yasaklanacak"

Kanunda, bunu ima eden herhangi bir ifade yoktur. Aksine Kanun 5 ve 6. maddelerle ülkemiz topraklarını, tarımını, hayvancılığını ve doğal kaynaklarını değişen iklim şartlarına karşı korumayı, gıda ve su güvenliğini sağlamayı amaçlamaktadır.

"Paris Anlaşması'nda küresel güçler tarım alanlarına el koyacak"

Paris Anlaşması, 2021 yılında TBMM'de uygun bulma kanunu ile iç hukukumuza aktarılmıştır. Hatta ülkemiz, Paris Anlaşması'nı kendi özel koşullarını ve kalkınma hedeflerini önceleyerek ve dikkate alarak imzalamıştır. Paris Anlaşması, 2021 yılından beri kanun hükmünde bir düzenlemedir. 2021 yılından bugüne kadar kısıtlayıcı herhangi bir uygulama olmamıştır, bundan sonra da olmayacaktır.

"Kanunla kömür, petrol kullanımı kalkacak"

Kömür, petrol kullanımının tamamen kaldırılacağı iddiası söz konusu bile değildir. Kanun, çevre dostu temiz enerjiyi teşvik etmeyi amaçlamaktadır, bunda bir zorunluluk yoktur.

"İklim değişikliği yoktur diyenlere ceza verilecek"

İklim Kanununda 'iklim değişikliği yoktur' diyenlere ilişkin bir ceza hükmü bulunmamaktadır.

"Vatandaş karbon ayak izine göre ceza ödeyecek"

Kanunun hiçbir maddesinde, vatandaşa ceza ve kısıtlamaya yönelik bir yaptırım yer almıyor. 14'üncü maddede bireyleri değil, sanayi ve üretim tesislerine yönelik idari yaptırımlar düzenleniyor, adli ceza yaptırım hükümleri yer almıyor.

AA muhabirinin derlediği bilgilere göre, kanun ile hayata geçirilecek yeni düzenlemelerle ilgili 10 soru ve yanıtları ise şöyle:

1- İklim değişikliğiyle mücadelede hangi adımlar atılacak?

İlgili kamu kurum ve kuruluşları tarafından iklim değişikliğinin ekosistemlere ve biyolojik çeşitliliğe etkilerinin azaltılması ve sürdürülebilir ekosistem yönetimi için tedbirler alınacak, denizel ve karasal korunan alanların muhafazası sağlanarak korunan alanların niteliği ve oranı yükseltilecek, iklim değişikliğinden etkilenen veya etkilenmesi muhtemel alanlarda arazi tahribatının dengelenmesi sağlanacak. Çölleşme ve erozyonla mücadele ile ağaçlandırma ve toprak muhafaza kapsamında orman dışı alanlarda oluşturulan yutak alanların, net sıfır emisyon hedefi doğrultusunda sürdürülebilir yönetimi sağlanacak.

2 - Sera gazı emisyonlarının azaltılması için neler yapılacak?

Sera gazı emisyonları, Ulusal Katkı Beyanı, net sıfır emisyon hedefi ve İklim Değişikliği Başkanlığı tarafından yayımlanan veya güncellenen strateji ve eylem planları doğrultusunda azaltılacak. Ulusal Katkı Beyanında sektörel bazda belirtilen sera gazı emisyonlarının azaltımı faaliyetleri, ilgili kurum ve kuruluşlara mevzuatla verilen görev ve sorumluluklar dahilinde gerçekleştirilecek.

3 - İklim değişikliğine ilişkin eylem ve strateji planları nasıl hazırlanacak?

İklim değişikliği strateji ve eylem planları, sera gazı emisyonlarının azaltımı ve iklim değişikliğine uyum faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi amacıyla İklim Değişikliği Başkanlığı koordinasyonunda, ilgili kurum ve kuruluşların işbirliği ile dönemsel olarak ulusal ölçekte hazırlanacak.

4 - İllerde hangi çalışmalar hayata geçirilecek?

İlin şartlarına uygun olarak strateji, eylem ve uygulama alanlarını belirlemek ve bunların uygulanmasını sağlamak üzere her ilde vali başkanlığında, ilgili kurum ve kuruluşların varsa il veya bölge teşkilat temsilcileri ile yerel yönetimlerin temsilcilerinden oluşan İl İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulu kurulacak. Kurulun sekretaryasını Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı taşra teşkilatı yürütecek, kurulun çalışma usul ve esasları Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığınca belirlenecek.

5 - İklim değişikliğiyle mücadelede yatırımlar ve finansal kaynaklar için neler yapılacak?

Kurum ve kuruluşlarca iklim değişikliği ile mücadele amacıyla yapılacak faaliyetler ve yatırımlar için iklim finansmanı ve iklim değişikliğiyle mücadele teşviki kaynaklarının geliştirilmesi, kullanılması, sigorta araçlarının geliştirilmesi, yeşil ve sürdürülebilir sermaye piyasası araçlarının, banka finansmanının ve diğer finansman araçlarının teşvik edilmesi esas olacak. İklim Değişikliği Başkanlığı, ulusal, sektörel ve tematik raporlar hazırlayacak, finansal kaynakları iklim değişikliğiyle mücadele yatırımlarına yönlendirmeyi kolaylaştırmak üzere iklim değişikliği teşvik mekanizmaları geliştirecek, Türkiye Yeşil Taksonomisini kuracak ve yürütecek.

6 - Emisyon Ticaret Sistemi nasıl kurulacak?

Emisyon Ticaret Sistemi (ETS), İklim Değişikliği Başkanlığı tarafından kurulacak, ulusal tahsisat planlaması hazırlanacak ve tahsisatların dağıtımı yapılacak. Bu kapsamda esneklik mekanizmaları ile piyasa istikrar mekanizmaları da geliştirilebilecek. Piyasa işletmecisi ETS piyasasını işletecek.

7 - Sera gazı emisyonlarına neden olan işletmeler için hangi sistem uygulanacak?

Doğrudan sera gazı emisyonlarına neden olan faaliyetleri yürüten işletmelerin, bu faaliyetleri gerçekleştirebilmek için İklim Değişikliği Başkanlığından "sera gazı emisyon izni" alması zorunlu olacak. Sera gazı emisyon izninin geçerlilik süresi içerisinde tesisin niteliğinde veya işleyişinde gerçekleşen değişiklikler ile sera gazı emisyon izni sahibi gerçek veya tüzel kişilerde meydana gelecek değişiklikler neticesinde sera gazı emisyon izni İklim Değişikliği Başkanlığı tarafından güncellenecek veya iptal edilecek.

8 - Ozon tabakasını incelten madde kullananlar için yaptırımlar ne olacak?

Ozon tabakasını incelten maddeleri kullanan, ithal eden, ticaretini yapan ve piyasaya arz edenlere 2,5 milyon lira, bu maddeleri içeren ürünlere veya ekipmana bakım, onarım ve servis amaçlı hizmet veren gerçek ve tüzel kişilere 250 bin lira, bu maddeleri içeren ürünlerin veya ekipmanın etiketlenmesi hükümlerine uymayanlara 120 bin lira idari para cezası verilecek.

9 - Sera gazı emisyonuna ve florlu sera gazına ilişkin yasaklara uymayanlara hangi cezalar verilecek?

Sera gazı emisyonlarının takibine ilişkin yasaklara veya sınırlamalara aykırı olarak doğrulanmış sera gazı emisyonu raporunu süresi içerisinde sunmayanlara, 500 bin liradan 5 milyon liraya kadar idari para cezası uygulanacak. Florlu sera gazlarına ilişkin usul ve esaslara, yasaklara veya sınırlamalara aykırı olarak, florlu sera gazlarını kullanan, ticaretini yapan ve piyasaya arz edenlere, 2,5 milyon lira idari para cezası uygulanacak ve 3 aydan 6 aya kadar Hidroflorokarbon Kontrol Belgesi verilmeyecek.

10 - Yeni uygulamalarla ilgili planlama ve uyarlama süresi ne kadar olacak?

Mevzuata ve planlama araçlarına ilişkin hazırlama ve uyarlama yükümlülükleri ilgili kurum ve kuruluşlarca en geç 31 Aralık 2027 tarihine kadar yerine getirilecek. Cumhurbaşkanı, bu süreyi bir yıla kadar uzatmaya yetkili olacak. Yerel iklim değişikliği eylem planları, en geç 31 Aralık 2027'ye kadar hazırlanacak. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, bu süreyi bir yıla kadar uzatabilecek.