Yine Bir Seçim Öncesi Gündem Kuru Soğan
Soğan fiyatları almış başını gidiyor. Peki ama ne oldu da fiyatlar böylesine arttı?. Devletin bu şartlarda nasıl bir önlem alması lazım?.. **
Kabul etmek lazım ki, Pazar ve marketlerdeki kuru soğan fiyatları hiç bu kadar yüksek kalitesi de hiç bu kadar kötü olmamıştı.. Bizde soğan ve salça olmazsa mutfakta yemek pişmez. Bu iş böyle.. İyi ama neden?.. Neden bu kadar pahalı ve neden bu kadar kötü soğanlar?..
Gelin önce bir durum tespiti yapalım..
**
Türkiye, bitkisel ve hayvansal üretimde birçok üründe kendine yeten bir ülkedir. Kuru soğan da bunlardan biri.. TÜİK’in 2022 verilerine göre Türkiye’de kişi başı kuru soğan tüketimi 21,1 kg ve kendi kendine yeterlilik oranı yüzde 114,2 olarak gerçekleşmiş.. Dahası Türkiye, dünyada soğan üretiminde ilk 10 ülke arasında yer alıyor..
**
**
TÜİK verilerine göre, kuru soğan ihracatı 2021/22 yılı itibarıyla bir önceki yıla göre %7,3 artış göstererek 296 bin ton olarak gerçekleşmiş. Türkiye’nin 2021/22 yılında kuru soğan ihracatı yaptığı ülkeler içinde Irak 94.858 ton ve yüzde 32’lik pay ile ilk sırada yer alıyor. Birleşik Arap Emirlikleri (BAE)’ne yapılan kuru soğan ihracatı 48.559 ton.. Gürcistan ise 23.285 tonla üçüncü sırada yer alıyor..
Şimdi aşağıda size bir grafik daha göstereceğim. Burada da yıllar itibarıyla kuru soğanın üretici ve tüketici fiyatlarını göreceksiniz.. TÜİK verilerine göre 2022 yılı 4. ayında ortalama tüketici fiyatı 3,18 liraymış..
Bu kadar veriyi paylaşmamın nedeni şu.. Görülüyor ki, tarımsal üretimin sağlıklı bir şekilde devam ettiği ve dolayısıyla arz sıkıntısının yaşanmadığı kuru soğan konusunda Türkiye, yüzde 114,2 oranında kendine yeten ve ihracatçı konumunda olan bir ülke. Peki o halde neden market raflarında perakende fiyatı 30 TL sınırını zorluyor?..
**
Akıllara gelen ilk ve en önemli gerekçe serbest piyasa ve gizli el sahibi piyasa oyuncuları.. O sosyal medyada sıklıkla karşımıza çıkan, soğanları, domatesleri denize döken tamahkarlar yani… Büyük tüccarlar.. Bugünlerde kuru soğan fiyatlarının fahiş derecede yükselmesinin ana nedeni bu…
**
Buna ilave bir bilgiyi daha paylaşmak istiyorum burada.. Bakın 2022 yılının Kasım ayında İzmir İl Tarım ve Orman Müdürlüğü’nden Ege İhracatçı Birlikleri’ne gönderilen bir yazı var önümde.. Yazının başlığı; “Bazı Tarım Ürünlerinin İhracatına İlişkin Tebliğ” … Yazıda özetle, taze patates ve kuru soğan ihracatına kısıtlama getirildiği ifade ediliyor.. Yani?.. Yanisi şu.. Bu tebliğden de anlaşılacağı üzere Kasım ayında kuru soğan ve taze patates konusunda arzın yetersiz olabileceği devlet tarafından öngörülmüş ve ihracat yerine ürünlerin iç piyasaya yönlendirilmesi istenmiş.
**
Anlayacağınız, bugünlerde kuru soğan fiyatlarında yaşanan fahiş fiyat artışlarının üretim yetersizliği ve dolayısıyla arz konusuyla ilgisi yok. O halde geriye bir tek stokçular kalıyor.. Elverişli koşullarda aylarca stoklanabilecek olan kuru soğanın bazı kesimler tarafından saklanması ve iç piyasaya sürülmemesi yani..
**
Buradan bir politik sonuç çıkarma gayretinde değilim. Yani "birileri ısrarla piyasayı bozarak hükümeti zor durumda bırakmayı hedefliyorlar” dersem bu zorlama bir yorum olmuş olur. Ama sonuçları itibariyle zararı elbette hükümete dokunuyor. O halde hükümetin tıpkı 2018’deki gibi acilen önlem alması lazım..
**
O zaman Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak, kurmay kadrosuyla sabahlara kadar bu işe kafa yormuş ve sorunu tespit edip hızla çözmüştü.. Hatırlayın, soğan fiyatları 2018 yılında da hızla artmış, stoklar nedeniyle depo baskınları yapılmıştı. Bu baskınlarda bulunan soğanların raflara girmesiyle arz artmış, fiyat dengelenmişti.. 2019 yılı başında İstanbul ve Ankara'da kurulan tanzim çadırlarında 3 kilo ile sınırlı olmak üzere patates soğan satışı yapılmıştı. Tüm bunlara ilaveten ithalata başvurulmuştu. Demem o ki; eğer soğan üzerinden bir operasyon da çekiliyorsa devletimiz bu oyunu bozacak güçtedir..