İş Kazası Geçiren İşçilerin Yasal Hakları
Bartın Amasra’da yaşanan Maden Faciası Türkiye’nin yüreğini yaktı. Ne yazık ki bundan sekiz yıl önce Manisa Soma’da gördüğümüz tabloları yeniden izledik milletçe… Şair ne güzel demiş: "Tarih"i "tekerrür" diye tarif ediyorlar; Hiç ibret alınsaydı, tekerrür mü ederdi?
Bartın Amasra’da yaşanan Maden Faciası Türkiye’nin yüreğini yaktı.
41 madencimiz Grizu patlamasında can verdi, onlarcası ağır yaralandı.
Ne yazık ki bundan sekiz yıl önce Manisa Soma’da gördüğümüz tabloları yeniden izledik milletçe…
Şair ne güzel demiş:
"Tarih"i "tekerrür" diye tarif ediyorlar; Hiç ibret alınsaydı, tekerrür mü ederdi?
İbret alınmaz ve tedbirler sıkı bir şekilde denetlenmez ise bu tarz kazalar daha çok yaşanır…
Bunu söylerken insanın yüreği burkulsa da doğru olan bu…
Maden dünyanın her yanında var ama kazalar bizim gibi iş güvenliğini ihmal eden ülkelerde oluyor…
Umarız bu son olur ve Amasra sonrasında madenlerimizin güvenlikli hale getirilmesi için Almanya’da olduğu gibi, Kanada’da olduğu gibi, Avrupa’da olduğu gibi doğru dürüst tedbirler alırız, doğru dürüst denetim yaparız…
Yoksa bu acılar hep yaşanır durur…
***
Peki, işçilerimiz ve geride kalan ailelerinin kanunlarımıza göre ne hakları var?
Bu yazımda hem Amasra’da kazaya uğrayan işçilerin hem de iş kazası sonucu ölen veya yaralanan tüm işçiler ve yakınlarının yasal haklarını özetlemek ve hatırlatmak istedim:
İlk olarak sosyal güvenlik açısından ele alalım. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu gereğince kaza geçiren işçilerin kendilerinin veya vefat edenlerin geride kalanlarının hakları şöyle:
· Madenden sağ kurtulan yaralı işçilerin tedavi gördükleri sürede geçici olarak iş göremedikleri süreler için iyileşene kadar SGK tarafından kendilerine rapor parası verilecek.
· Sağ olarak kurtulan işçilerin yüzde 10’dan fazla meslekte kazanma gücü tespit edilirse kendilerine iş kazası maaşı (başka bir ifade ile sürekli iş göremezlik geliri) bağlanacak. İşçiler bu maaşı çalışma yaşamı boyunca alacaklar, gün gelip emekli maaşı bağlanınca da çifte maaş alacaklar.
· Vefat eden işçiler için SGK tarafından hak sahiplerine cenaze yardımı yapılacak.
· Vefat eden işçilerin hak sahiplerine ölüm geliri bağlanacak. Bu hak sahipleri yasal şartlara göre müteveffa işçinin eşi, çocukları ve anne-babası olacak.
· Ölüm geliri alan yetim kız çocuklarının evlenmesi halinde iki yıllık maaşları tutarında “evlenme ödeneği”, yani halk arasında bilinen ismiyle “çeyiz yardımı” alma hakları olacak.
SGK işçiler ve yakınlarına yapacağı tüm bu ödemeleri rücuen kazanın olmasından kusuru bulunan işveren ve işyeri yetkililerinden talep edecek.
Bunun için maden faciası SGK müfettişlerince/denetmenlerince ayrıntılı olarak soruşturulacak ve kimin kusura varsa tespit edilecek.
Yani ayrıntılı bir denetim yapılması ve kimin ihmali varsa tespit edilmesi söz konusu olacak…
***
Kaza geçiren işçilerin kendilerinin veya vefat edenlerin geride kalanlarının Türk Borçlar Hukuku yönünden de bazı hakları var. O haklar ise şunlar:
· İşçilerin veya geride kalanların SGK tarafından karşılanmayan sağlık giderlerini ve maddi zararlarını sorumlu işveren veya işveren vekilinden talep etme hakkı var. Bunun için tazminat davası açmaları gerekiyor.
· Keza sağ olarak kurtulan işçilerin gerek “çalışma gücünün kaybından doğan maddi zararları” gerekse de “iktisadi geleceğin sarsılmasından doğan zararları” bu kazaya ihmalleriyle neden olanlardan tazminat olarak talep etme hakları da bulunuyor.
· Vefat eden işçilerin geride kalanlarının “destekten yoksun kalma” tazminatı talep ederek SGK tarafından karşılanmayan maddi kayıplarını sorumlu işveren veya işveren vekilinden talep etme hakları bulunuyor.
· Son olarak, gerek sağ olarak kurtulan işçilerin gerekse de vefat eden işçilerin yakınlarının yaşadıkları elem ve kederin karşılığı olarak “manevi tazminat” talepli dava açmaları mümkün. Eskiden manevi tazminat tutarları çok sembolik tutarlar iken 2014 Soma Kazası sonrasında Yargıtay manevi tazminat taleplerine daha yüksek miktarda parasal tutarlara hükmetmeye başladı.
Özetle aynen Soma Maden Kazası sonrasında olduğu gibi işçiler ve ailelerinin tazminat davası ile yukarıdaki haklarını alabilmesi mümkün.
***
Bu saydığımız yardımlar işçilerin ve ailelerinin yasal hakları.
Bunlar dışında Amasra’daki madende vefat eden işçilere özgü olmak üzere Devletçe yapılacak sosyal yardım nitelikli yardımlar da bulunuyor. Bu yardımlar ise şöyle açıklanmış bulunmakta:
· Devletin 500 bin+ 500 bin TL, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın 100 bin TL, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nın ise 50 bin TL olmak üzere vefat eden işçilerinin ailelerine toplamda 1 milyon 150 bin TL yardım yapılması söz konusu olacak.
· Maden sendikası da bir dayanışma göstererek vefat eden işçilerin ailelerin 200 bin TL yardım yapacak.
· Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı yaralı işçilere de ayrıca 25 bin TL sosyal ödeme olarak yardım yapacak.
***
Bu saydıklarımız elbette ki vefat edenleri geri getirmeyecek.
Evladı madende can veren bir anneye milyon dolar verseniz ne fayda…
Babasını yitiren bir yetime yaptıklarınız ne fayda…
Ancak sosyal güvenlik sistemimiz kapsamında iş kazası geçiren işçilerin ve ailelerinin korunması da bir sorumluluk.
Saydığım bu hakları işçi ve ailelerinin yasal hakkı olarak görmek gerekiyor.
Sosyal güvenlik zaten bunun için var… Sosyal sigorta risklerinin gerçekleşmesi halinde zararları telafi etmek için, böyle mağduriyetlerin kısmen de giderilmesi ve telafi edilmesi için…
Bu vesile ile tüm iş kazası geçiren işçilerin haklarını yeniden hatırlatmış olduk…
***
Son söz olarak şunu söyleyelim:
İnşallah Amasra son olur…
Umarız Amasra bir milat olur…
İnşallah buradan alacağımız dersler sonucu her şeyi değiştirir ve madencilerimizi aynen bir Alman madenci gibi güvenle çalışır hale getiririz.
İnşallah bundan on yıl sonra son Maden Faciası Amasra idi, o bir dönüm noktası oldu, ondan sonra öyle tedbirler aldık ki bir daha böyle bir maden faciası yaşanmadı deriz.
Ve inşallah her yıl beş yüz bine yakın iş kazası yaşanan ülkemizde iş sağlığı ve güvenliği artık ciddiye alınır…
Bu olmazsa daha çok Somalar, daha çok Amasralar olur…
Yazarın tüm yazıları için: