Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin Türk yargıcının uyarıları Türk hukukundaki eksiklikleri de gözler önüne serdi..
Abone olTürkiye'den AİHM'e başvurularda inanılmaz artış olduğunu belirten AİHM'in Türk yargıcı Işıl Karakaş, Türkiye'yi "Vicdani ret mutlaka uygulanmalı" sözleriyle uyardı.
Türkiye'de tutukluluk ve gözaltı sürelerinin büyük sorun olduğunu belirten AİHM'in Türk yargıcı Işıl Karakaş, Ergenekon davası örneğiyle gazetecilerin tutuklu kalmasını da eleştirdi.
Karakaş'ın, NTV'de yayımlanan Türkiye'nin aşamadığı hukuksal sorunların analiz edildiği ropörtajını sizler için konu başlıklarıyle derledik...
AİHM'DE TÜRKİYE YILI
Bu yıl AİHM'de Türkiye'yle ilgili önemli kararlar verildi. Türkiye'deki hukuk sistemini doğrudan ilgilendiren, doğrudan değişiklikler yapılmasının altını çizen kararlar mevcut. 2011 yılında Türkiye'den AİHM'e gelen başvurularda inanılmaz artış var. Geçen yıl 6 bin-6 bin 500 arası başvuru varken, bu yıl gelen başvuru sayısı 9 bine ulaştı.
TÜRKİYE'DE YOLUNDA GİTMEYEN ŞEYLER VAR
Görülen şu ki, bir takım düzenlemelere, reformlara veya yargıda beklenen açılımlara rağmen henüz Türkiye'de bazı şeyler yolunda gitmiyor. Başvuruların katlanarak artması demek, kişilerin hak ve özgürlüklerinin iç hukukta yeterli düzeyde garanti altında olmadığını gösteriyor ya da düşündükleri haklarını elde edemedikleri için uluslararası yargı organı olan AİHM'ye başvurular gelmeye devam ediyor.
EN ÇOK İHLAL İDDİALARI BU KONUDA
Bu yıl gelen başvuruların içeriği konusunda henüz bir analiz yok. Bununla birlikte Türkiye'den gelen başvurularda genel olarak baktığımız zaman bunların başında tutukluluk ve yargılama sürelerinin uzunluğu meselesi var. Zaten bu iki konu birbiriyle bağlı. Tutukluluk süresinin uzunluğu yargılama süresinin uzunluğunu da çoğu davada bazen beraberinde getiriyor.
TUTUKLULUK SÜRESİ UYARISI
Her şeyden önce tutukluluk müessesesinin uygulanmasına yönelik bir uyumsuzluk var Türkiye'deki uygulamayla AİHM'nin oluşturduğu içtihat arasında. Tutukluluk her zaman her an her durumda başvurulabilecek bir müessese değildir. Tutukluluk son de
rece istisnadır. Asıl olan tutukluluk değildir. Asıl olan kişinin dışarıda olması, davasının sürmesi, ancak çok belirli, çok kesin koşulların varlığı halinde tutukluluğa karar verilmesidir. Bu, genel prensip. Türkiye'deki uygulamaya baktığımız zaman bu tam tersine dönmüş durumda. Bizde tutukluluk esas, salıverilme istisna durumunda. Yani, kişinin dışarıda olup da davasının devam etmesi normal bir kural iken Türkiye'de bunun tam tersi yapılıyor, herkes tutuklu ve davalar tutuklu olarak devam ediyor. Dolayısıyla ilk baştan prensipte taban tabana zıt bir uygulama var. Onu söylemem lazım.
ERGENEKON DAVASI DA BUNA DAHİL
Ergenekon davası veya başka bir dava şeklinde söylemiyorum. Bu zaten yeni bir olay da değil. Maalesef Türkiye'deki hakimlerimizin, yargı organlarının uygulamalarından da kaynaklandığını düşünüyorum. Sadece yasal sorun meselesi değil. Yasal sorun meselesi sürelerin uzunluğundaki getirilen sınırlarla ilgili bir sorun. Fakat tutukluluğun devamına karar verecek olan kişi o davanın hakimidir veya hakimleridir. Bizim bu konuyla ilgili davalarda ihlal bulmamızın temel nedeni, hakimlerin klişeleşmiş, açıklama olmayan, meseleyi izah etmeyen, gerekçesi yetersiz cümlelerle kişilerin tutukluluğuna karar verip, altını imzalamaları.
YASALARDA SORUN YOK, SORUN HAKİMLERDE!
Burdaki tutukluluğun devamına karar vermek uygulamadan kaynaklanıyor.Yasalarda tutukluluk süresine ilişkin bence değişikliğe gerek var tabii. Maksimum sürelerle ilgili olarak yasalarda öngörülen düzenlemeler - hele ki Yargıtay'ın bunu çok çok uzun yorumlamış olması, ben katılmıyorum buna - bunları uygularsanız, bence 6 yılın ötesine geçemez, fakat 6 yıl ve diğer hallerde 3 yıl, 3 yıl dahi AİHM için uzun bir süredir. Yani, Türkiye'de yasal düzenlemede öngörülen 3 yıllık süre AİHM içtihadına göre tutukluluk için uzun bir süredir.
GAZETECİLERİN TUTUKLANMASI
Türkiye bu konuda en kötü durumda olan devlet. İfade ve basın özgürlüğü açısından hakkında en çok ihlal kararı verilen ülke. Diğerleriyle kıyaslarsanız, arada çok çok büyük farklar var. Türkiye'nin arkasından gelen Fransa hakkında mesela 10 tane ihlal kararı verilmişse, Türkiye için bu rakam 200'ün üstündedir. Bu derece büyük uçurumlar var Türkiye ile diğer Avrupal Konseyi devletleri arasında. Türkiye'nin basın özgürlüğünden kaynaklanan birçok sorunları var. Uygulamalarla ve özellikle de terörle mücadele yasasının kendisindeki ilgili maddelerinden kaynaklanıyor. Yasal düzeyde mutlaka mevzuatın değişmesi gerekiyor. AİHM bunu 2 yıl önce açıkladığı bir kararda da söylemişti. Terörle Mücadele Yasası'nın 6'ıncı maddesinin ilgili paragraflarında hakimlerin uygulamalarından kaynaklanan meseleler var. Yasanın 2 ve 5'inci paragrafları Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve AİHM içtihadıyla uyumlu değil, bu kesin.
VİCDANİ RET KARARI İÇİN AVRUPA ÖRNEĞİ...
HABERİN DEVAMINI OKUMAK İÇİN DİĞER SAYFAYA GEÇİNİZ...[PAGE]301 VE TANER AKÇAM KARARI
Taner Akçam bu yıl açıklanan önemli bir karar. Aslında AİHM daha önce Hrant Dink kararında 301'inci maddenin Yargıtay tarafından uygulanmasının ve yorumlanmasının demokratik toplum düzeninin gereklerine uygun olmadığına karar vermişti. Yalnız o davada, sanığın kendisinin niteliği, yani yasanın gerektirdiği özelliklere sahip olup olmadığını, öngörülebilir, açıklık, ulaşılabilir meselelerini açık bırakmıştı mahkeme.
Akçam kararında ise Avrupa İnsan hakları Sözleşmesi'nin ifade özgürlüğüyle ilgili 10'uncu maddesinin ihlali için AİHM'nin yorumuna göre yasanın varlığı yetiyor. Yani 301 AİHM tarafından Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin 10'uncu maddesine aykırı ilan edilmiştir diyebilirim.
301 MAHKUMİYETİ AİHS 10. MADDESİNİ İHLAL EDER
O maddenin varlığı sadece, sizin ifade özgürlüğünüzü ihlal ediyor. Maddenin Türk hukuk düzenindeki varlığı sizin ifade özgürlüğünüzü ihlal ediyor çünkü sizin üzerinizde bir baskı oluşturuyor. Yazıp çizdiklerinizden dolayı bir takibata uğrayıp uğramayacağınız konusunda net bir fikre sahip değilsiniz. Muğlak, ifadeler açık değil.
'TÜRKLÜK' DEĞİŞİKLİĞİ FAYDA SAĞLAMADI
Ayrıca Türklük teriminin Türk Milleti olarak değişmiş olması da çok fazla bir şey değiştirmedi. Basit bir kelime değişikliği, çünkü Yargıtay'ın anlayışının değiştiğine dair bir şey yok. Yargıtay kendisi de Dink kararında zaten Türklüğün Türk Milleti demek olduğunu söyledi. Böyle olunca istediğiniz kadar değişiklik yapın, bu konudaki organların anlayışı değişmeyecektir. Kaldı ki Adalet Bakanı'nın bu konuda söz sahibi olması, dava açılıp açılmayacağına karar vermesini de AİHM yine 10'uncu maddeye aykırı olarak değerlendiriyor. Çünkü burada bir yürütme kuvvetinin ifade özgürlüğüne ilişkin bir konuda keyfi davranabilmesi mümkün olabiliyor. Dolayısıyla bir hukuk düzeninde keyfi uygulamalara hiçbir zaman yer yok.
EN SERT KARAR
Bence Hrant Dink kararı da öyleydi. Bu da 10'uncu maddeye ilişkin olarak, 301'i doğrudan doğruya, maddenin kendisini mahkum eden bir karar olduğu için öyle. Yani potansiyel mağdur kavramını kullanıyor. Mutlaka bir mahkeme kararıyla kişinin mahkum edilmiş veya ceza görmüş olmasını aramıyor. Türkiye'nin Yapması gereken şey de 301'i hukuk düzeninden çıkartmaktır.
VİCDANİ RET
Vicdani ret hakkı Türkiye'de yok, hükümet de bu konunun gündemde olmadığını söylüyor. O söylem önce vardı zannedersem, sonra bir anda değişti. Aslında şöyle bir şey de söyleyebilirim: bir konuyu uygulamak için aslında illa da Türkiye aleyhine bir karar olması gerekmiyor. AİHM Büyük Dairesi tarafından Ermenistan'a karşı alınmış Bayatyan kararı var.
Mahkeme ilk defa burada vicdani retçilerin haklarını 9'uncu madde, yani din ve vicdan özgürlüğü kapsamında yorumladı. Türkiye'den de bu konuda gelen birçok başvuru var mahkemenin önünde. Dolayısıyla Mahkeme bu davaları Büyük Daire davası sonuçlanana kadar bekletti. Büyük Daire davası kararı çıktıktan sonra artık hükümet Türkiye'ye karşı yapılmış o başvuruların ne şekilde sonuçlanacağını biliyor. Çünkü daireler Büyük Daire kararlarını takip ederler.
Dolayısıyla vicdani ret meselesi bugün din ve vicdan özgürlüğü kapsamında değerlendirilen bir haktır. Büyük Daire kararında açıkça söylendiği gibi bugün Avrupa Konseyi'ne üye 47 devletten sadece 2'sinde vicdani ret hakkı tanınmamaktadır, bunlar Türkiye ve Azerbaycan'dır. Onun dışında geriye kalan 45 üye devletin hepsinde vicdani ret hakkı tanınmaktadır. Mahkeme Büyük Daire'nin Bayatyan kararında bunu da dayanak aldı. Orada da açıkça söyledi: 'Türkiye ve Azerbaycan dışında bu hak bütünm devletlerde tanınmıştır' dedi. Bu demektir ki Avrupa'da oluşmuş olan bir konsensüs var bu konuda ve siz bu konsensüsün dışındasınız. Dolayısıyla üye olduğunuz örgütün bütün devletlerinde belirli bir yönde bir uygulama bir düzenleme varsa, o uluslararası örgütün yargı organı olan AİHM bunu dikkate aldığı için, konsensüsün dışında olan ülkelerin de bu konsensüse uymak durumunda olduklarına hiç kuşku yoktur.
KAMU HİZMETİ ÖNGÖRÜLMELİDİR
Bu tespitten sonra Erçep kararında (not: AİHM'nin 22.11.2011 tarihli vicdani ret kararı) Mahkeme, vicdani reddin tanınması gerektiğini, kişinin 9'uncu maddeden kaynaklanan din ve vicdan özgürlüğü hakkının ihlal edildiğini belirtmiş ve kararın içine 46'ıncı madde dediğimiz, devletin yapması gereken, alması gereken tedbirlerle ilgili bir de paragraf eklemiştir. Orada da diyor ki Türkiye mutlaka yasal düzenlemesini buna göre yapmalı, vicdani ret hakkını tanımalı, bir, ikincisi de, bu hakkı kullanan kişiler için de ilave bir kamu hizmeti, bir alternatif hizmet öngörmelidir.
ALTERNATİF HİZMET CEZA GİBİ OLMAMALI
Ya askerlik ya da 10 yıl kamu hizmeti ya da 10 yıl taş ocağında olmaz tabii. Kamu hizmetinin niteliği ve önerilen alternatif de burada önemli. Bu çok önemli bir mevzu. Dolayısıyla kararın içinde yapılması gereken düzenleme açıkça belirtildiğine göre burada artık Türkiye'nin bunu yapmaktan başka çaresi olduğunu düşünmüyorum. Aksi halde (Avrupa Konseyi) Bakanlar Komitesi önünde, zaten daha önceden verilmiş (Osman Murat) Ülke kararı vardı ama orada 3'üncü madde, kötü muamele çerçevesindeydi. Şimdi ise din ve vicdan özgürlüğü bakımından. Zaten bu vicdani reddin de toplumda çok fazla yaygın bir düşünce olduğunu düşünmek pek doğru değil. Öyle herkes askere gitmeyecek, vicdani ret hakkını kullanacak diye bir şey yok. Belirli dine bağlı olanlar, bir de pasifistler, savaş karşıtları dediğimiz gruplar bakımından söz konusu bir haktır.
ÖNCEKİ HABERLER
