Kayıtdışı ekonomi arttı

Hesap Uzmanları Kurulu’nun kayıtdışı raporuna göre, geçen yıl bir önceki yıla kayıtdışı ekonomi yüzde 24.7 oranında artarak 128.9 katrilyon lira oldu.

Rapora göre, kişi başına düşen vergi kaybı 2004 yılında 231 dolara yükselirken, çalışan başına düşen vergi kaybı yüzde 17.3 oranında artışla 709 dolardan 832 dolara çıktı. Hesap Uzmanları Kurulu’nun "Türkiye’de Kayıtdışı Ekonominin Boyutu" raporuna göre, Türkiye’de kayıtdışı ekonominin boyutları farklı yöntemlere göre değişik büyüklüklerde hesaplanıyor. Türkiye’de kayıtdışının ulusal gelire oranlı olarak büyüklüğü, parasalcı yaklaşıma göre yüzde 7-137, GSMH yaklaşımına göre yüzde 7-25, ekonometrik yaklaşıma göre yüzde 10-66, vergisel yaklaşıma göre yüzde 46-88, duyarlılık analizine göre yüzde 19-27 ve kayıtdışı ücret yaklaşımına göre yüzde 35-40 olarak tahmin ediliyor. Raporda yer alan verilere göre, gelişmiş OECD ülkelerinde kayıtdışının oranı yüzde 16.4 düzeyinde bulunuyor. Sanayileşmiş G-7 ülkelerinde yüzde 8-10 olan kayıtdışının ulusal gelire oranı gelişmiş ülkelerde yüzde 10-30, gelişmekte olan ülkelerde yüzde 30-60, az gelişmiş ülkelerde ise yüzde 60-80 düzeyinde olduğu belirtildi. Türkiye’deki kayıtdışının 10 yıl içinde kademeli olarak indirilmesi öngörülen strateji planı çerçevesinde 10 yılın sonunda kayıtdışı oranının gelişmiş ülkeler düzeyine indirilmesinin öngörüldüğü ifade edildi. Hesap Uzmanları Kurulu’nun DİE verilerini ve katma değer vergisini temel alarak, 1998-2004 yılları için uyguladıkları modele göre Türkiye’de kayıtdışı ekonominin GSMH’ye oranı söz konusu yıllar arasında yüzde 26-37 arasında değişti. Araştırmaya göre, kayıtdışının ulusal gelire oranının en yüksek olduğu yıl yüzde 37.26 ile 1998 yılı oldu. Raporda, 1999 ve 2000 yıllarında kayıtdışı oranının düşme eğilimi gösterdiği ve en düşük oranın da yüzde 26 ile 2000 yılında gerçekleştiği belirtilirken, 2001 yılında bu oranın yüzde 31’e yükseldiği, 2002-2004 yıllarında yüzde 30 civarında olduğu ifade edildi. KAYITDIŞI BÜYÜDÜ Son bir yıl içinde ise kayıtdışı ekonomi, yüzde 24.7 oranında artarak, 103.3 katrilyon liradan 128.9 katrilyon liraya yükseldi. Ulusal gelire oranı açısından bakıldığında ise ulusal gelirdeki büyümeye koşut olarak kayıtdışı ekonomideki artışın son 1 yıl içinde sınırlı kaldığı görülüyor. Kayıtdışı ekonominin ulusal gelire oranı 2003 yılında yüzde 29.61 düzeyinden 2004 yılında yüzde 30.07 düzeyine yükseldi. VERGİ KAYBI ARTTI Toplam vergi kaybındaki artış oranı ise son bir yıl içinde yüzde 14.5 oldu. Böylece kayıtdışı ekonomiye bağlı olarak oluşan vergi kaybı 19.6 katrilyon liradan 22.5 katrilyon liraya çıktı. KİŞİ BAŞINA DÜŞEN VERGİ KAYBI 231 DOLAR Kişi başına düşen vergi kaybı da 2003 yılındaki 199 dolar düzeyinden 2004 yılında 231 dolara yükseldi. Böylece dolar bazında kişi başına düşen vergi kaybında artış oranı yüzde 16 oldu. Raporda, çalışan başına düşen vergi kaybı hesabı da yapıldı. Bu hesaba göre çalışan başına düşen vergi kaybı 2003 yılında 709 dolarken, 2004 yılında yüzde 17.3 artışla 832 dolara tırmandı.