Dolar indiren ve yükselten swap nedir ne işe yarar

Merkez Bankası'nın swap hamlesi ile dolar önce düştü sonra yükseldi. Tüm gözler kuru etkileyen swap işlemlerinin ne olduğuna çevrildi. Swap işlemleri doları nasıl düşürdü nasıl yükseltti. İşte cevabı..

Merkez Bankası doları düşürmek için iki kez üst üste swap hamlesinde bulundu. Ancak bu hamlelerde dolar 5.30’lara düşse de kalıcı olamadı ve yeniden 5.45’lere dayandı. 

TL’yi değerli kılmak için yapılan swap hamlesi uzmanlar tarafından kısa vadede çözüm ancak uzun vadede sorun olarak yorumlandı. Merkez Bankası yüzde 10 olan swap işlemlerini önce yüzde 20’ye şimdi ise yüzde 30’a çıkardı. Bu yabancı bankaların Türk Lirası elde etmek için kullandığı Londra swap piyasasında TL’deki faizlerin artmasına neden oldu.

Sabancı Üniversitesi Ekonomi Uzmanı Özgür Demirtaş, doların bir anda düşmesini sonra da yükselmesini sağlayan swap işlemlerinin ne olduğunu anlattı. İşte Demirtaş'ın anlatımı ile swap nedir kuru nasıl etkiler:

Swap işlemleri nedir?
1-Elinizde TL varsa onu satıp istediğiniz para birimini alırsınız. Bunun için bir faiz ödemeniz gerekmez. Ama elinizde TL yoksa onu ödünç almanın bir maliyeti vardır. Bu swap faizi TL’si olmayanın TL alıp onu açığa satıp, dolar almasının maliyetidir.

2-Swap demek takas demektir. Paranın olmadığı zamanları düşünün, o zaman da takas yapıyorduk. Tavuğumuzu verip elma, elmamızı verip tahta alıyorduk vs. Bunu da ona benzetin. Swap piyasasında iki taraf iki para birimini takaslıyor.

Bir de Long ve Short etmek deyimlerini öğrenelim

3-Long etmek bir şeyi satın almak demektir. Shortlamak ise elinizde olmayan bir şeyi satmak demektir. Elimizde olmayan bir şeyi nasıl satarım diyeceksiniz. Elinizde olmayan şeyi satmanız için Ödünç almanız gerekir. Tabi Ödünç almanın bir maliyeti vardır. Kimse size malını bedavaya ödünç vermez.

4-Biri bir şeyi Shortlayacaksa, yani açığa satacaksa onun değerinin düşeceğini düşünüyor demektir. Ne yapar? Önce o şeyi ödünç alır ve onu açığa satar (diyelim ki 100 Liradan sattı), sonra değer kaybedince geri alır (diyelim ki 70 liradan geri aldı).Bu işlemden 30 Lira kar etti

5-Ama bu NET karı değildir. Çünkü açığa sattığı günden geri aldığı güne kadar geçen süre için kendisine yazan Ödünç masrafını vermesi gerekir. 30 Lira karından bu faizi düşünce, bir de alım satım masraflarını düşünce geriye net karı kalır.

Faiz değildir
6-Şimdi Swap, Long ve Short etmenin ne olduğunun üzerinden kısaca geçtik. Gelelim Londra piyasasındaki TL swap faizlerine. Bu rakam TL shortlamak yani TL satmak (TLyi de Dolar almak için satıyorlar) için TL bulmanın maliyetidir. Yani Bizim Merkezin verdiği FAİZ falan değildir.

Yabancı TL alıp dolara çevirmek istedi
7-Peki ne oldu da Londra TL swap faizi fırladı? Yabancı yatırımcı Dolar/TL nin yükseleceğini düşündüğü için TL satıp Dolar almak istedi (Yani TL SHORT, Dolar LONG olmak istedi). TL’si olmadığı için ne yapması gerekti? Londra piyasasından TL bulması gerekti.

8-TL bulmak da oldukça zorlaşmıştı. Niye? Çünkü Londra piyasasına TL sağlayan bankalar TL miktarını kıstılar. Niye? Çünkü Ağustos 2018 deki kanun maddesiyle Türkiye’de yerleşik Bankaların yurtdışı piyasalara sağlayacakları toplam TL miktarı Özsermayelerinin %25i ile kısıtlı idi

9-Şimdi yabancı bir yandan TL bulup onu Shortlayıp, Dolar almak istiyor ama bir yandan da TL bulma ve o TL pozisyonunu taşıma maliyeti Yıllık %90 ve %200 lere çıkıyor. O zaman ne yapacak? Olan uzun Dolar pozisyonunu kapayacak ve bu işe de girmeyecek.

10-Yani TL’nin Dolar karşısında düşüşüne SPEKULATİF oynayan yabancı yatırımcının canı feci yanmış oldu. Ne güzel işte yansın diyebilirsiniz. Ama öyle basit değil. Basit olsa: sonuna kadar kısarsınız TL arzını, Dolar/TL de yere çakılır. Ama bunu bir müddet yaparsınız.Sonra ne olur?

Başka varlıklarını sattı
11-Sonra: Yabancı yatırımcı, Uluslararası swap piyasalarından TL bulma maliyeti fırlayınca elinde Türk varlıkları varsa onları satıp TL bulur. Yani nolur? Borsa’da Türk şirketlerine yatırımı varsa onları satar TL bulur ve Borsa çakılır.Nitekim bu oldu mu? 

2)“Elinizde TL varsa onu satıp istediğiniz para birimini alırsınız. Bunun için bir faiz ödemeniz gerekmez. Ama Elinizde TL yoksa onu ödünç almanın bir maliyeti vardır. Bu swap faizi TL’si olmayanın TL alıp onu açığa satıp, Dolar almasının maliyetidir” demiştim. Daha da anlatayım

— Özgür Demirtaş (@ProfDemirtas) 26 Mart 2019