Türkiye, perakende sektöründe yabancıların "Açık pazarı" haline geldi. Son günlerde yaşanan "Carrefour savaşı bu durumun somut göstergesi oldu.
Abone olYabancı yatırımcıların, bankacılığın yanı sıra en fazla ilgi gösterdiği alan perakende sektörü oldu. Wal Mart, Carrefour ve Tesco gibi dünya devleri Türkiye’deki pazara hakim olabilmek için kıyasıya yarışıyor.
Türkiye’nin önde gelen iki grubunun geçtiğimiz hafta Gima ve Endi üzerinden yaşadığı rekabet, perakende sektöründeki büyük savaşı gün yüzüne çıkardı. Koç Grubu’na ait Migros’un yaptığı pazarlıkların mürekkebi kurumadan Sabancılar, Hüsnü Özyeğin’i ikna ederek sahibi olduğu Gima ve Endi’yi kendi grubuna kattı. Koç Grubu da centilmenlik dışı kabul ettiği bu çalımdan dolayı Sabancı ile Türk Telekom için oluşturdukları konsorsiyumu bozma kararı aldı.
AB süreci, makro ekonomik göstergelerde istikrarın yakalanması ve ağır bürokratik engellerin ortadan kaldırılması ile Türkiye yabancı sermaye için cazibe merkezi haline geldi. Yıllardır sıcak para ile giriş yapan yabancılar artık reel sektöre de önemli miktarda kaynak ayırıyor. Finans kurumlarının ardından perakende sektörü de dünya devlerinin yakın izlemeye aldığı sektörlerin başında geliyor. 50 milyar dolarlık pazar büyüklüğü- ne ulaşan sektörde yerli ve yabancı birçok fir- ma kıyasıya rekabet ediyor. Bazı şirketler Türk perakende sektörü için doğrudan yatırım, bazıları ise şirket alma stratejisi izliyor.
Son gelişmeler söz konusu yarışın bu yıl daha da hızlanacağını gösteriyor. Fransız Carrefour yetkilileri Gima ve Endi’yi almalarını, Türkiye’de marketler zinciri satın almalarının başlangıcı şeklinde değerlendiriyor. Dünyanın bir numaralı perakende devi Wal Mart’ın ise Migros ile görüşmesinden sonra ne yapacağı merakla bekleniyor. Wal Mart’ın şu sıralar Tansaş için adı geçiyor. Tansaş’a talip bir diğer firma ise geçtiğimiz yıllarda Kipa’yı alan İngiliz Tesco. Alman perakende devi Metro’nun da nasıl bir strateji izleyeceği merak ediliyor. Metro yetkilileri yer bulabilmeleri halinde Türkiye’ye 300 milyon Euro’luk yatırım yapacak.
Devlerinin Türkiye’ye olan ilgisi perakende sektörünün dünya çevrelerinde gelişmeye en açık ve potansiyeli en yüksek pazarlardan biri olarak görülmesi. Türkiye perakende sektörünün büyüklüğü Alışveriş Merkezleri ve Perakendeciler Derneği verilerine göre 40 milyar dolar olsa da sektör oyuncuları bu rakamı 50 milyar dolar olarak telaffuz ediyor. Sektörün büyüklüğü için bu yıl tahmin edilen rakam ise 65 milyar dolar. Söz konusu rakamın yüzde 30’u organize perakendecilere ait. Geriye kalan 35 milyar dolar ise hâlâ küçük perakendecilerden ya da bireysel market ve bakkal işletmelerinden oluşuyor. 35 milyar dolarlık organize olmayan pazara sahip olma isteği Tesco (cirosu 40 milyar dolar), Carrefour (cirosu 115 milyar dolar), Metro (cirosu 75 milyar dolar) ve Wal Mart (cirosu 285 milyar dolar) gibi dünya devlerinin niçin Türkiye’de yatırım yapıyor sorusunun cevabı. Gelişmiş Batı ülkelerinin yüzde 90’ının organize perakendecilerden oluşması ve nüfusunun artmaması bu ülkelerde yatırımı cazip olmaktan çıkarıyor. İngiliz Tesco yetkilileri sektöre olan ilgilerini “Gizli kalmış enerjiden müthiş etkilendik” sözleriyle özetliyor. CarrefourSA yetkilileri ise pazarın yerli yabancı birçok zincir markete yetecek kadar büyük olduğunu beliterek daha çok yatırım yapacaklarını kaydediyor. Yabancı firmaların, Türkiye perakende pazarı henüz şekillenmediği için yatırımlarını hızlandırdıklarını kaydeden Kiler Hipermarketleri Genel Müdürü Nihat Özdemir, çoğunluğu gençlerden oluşan 70 milyonluk nüfusun dünya perakende devlerinin iştahını kabarttığını vurguluyor. Yerli firmaların çok güçlü oldukları için Wal Mart, Carrefour gibi devlerle ortaklık yapmak zorunda kaldığını ifade eden Özdemir, birçok firmanın ‘başka türlü ayakta kalamam’ düşüncesiyle ortak hareket etmek istediğini kaydediyor. Kiler’in de yabancılardan gelebilecek ortaklık tekliflerine sıcak baktığını dile getiren Özdemir, güçlü sermaye yapısı olan yabancı perakendeciyi almanın avantajlı olduğunu belirtiyor. Sektörde kâr edemeyen zincir marketlerin satış yoluna gittiklerini dile getiren Nihat Özdemir, Gima ve Endi’nin satılmasını, Tansaş’ın ise satılacağı söylentisini buna bağlıyor. Yabancı firmalar kadar yerli firmalar da söz konusu yarışta etkili olmak istiyor. Öyle ki Migros’un talip olduğu Gima ve Endi’yi Sabancı Grubu’nun alması iki büyük kuruluşun arasını açtı. Telekomünikasyon özelleştirmesine beraber gireceklerini açıklayan iki firma ortaklıklarını sona erdirdiklerini açıkladı. Gima’yı kaptıran Koç Holding’in Doğuş Grubu’na ait Tansaş ile ilgilendiği kulislerde konuşuluyor. Ayrıca Tansaş için dünyanın perakende devi Wall Mart’ın da adı geçiyor. Migros’un haricinde Kiler, Canerler, Maksi, Afra, BİM gibi zincirler de Türkiye’nin farklı şehirlerinde yeni mağaza açıyor. Öyle ki BİM’in açtığı mağaza sayısı bin 100’ün üzerine çıktı.
Alışveriş Merkezleri ve Perakendecileri Derneği Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Servet Topaloğlu, sektörde ‘inorganik büyüme’nin başladığını belirterek bunun arkasının mutlaka geleceği görüşünde. Türkiye’de organize ve yarı organize perakendeye doğru kayış olduğunu ifade eden Topaloğlu, bu sektörde başarılı olabilmek için hem fiyat hem de duygusal ekseni unutmamak gerektiğinin altını çiziyor. Metro AG Yönetim Kurulu Başkanı Hans-Joachim Körber, yabancı firmaların güvendiği için geldiğini belirterek bunun Türkiye’deki olumlu gelişmelerin yabancı yatırımcılar tarafından olumlu karşılandığının göstergesi olduğunu kaydediyor. Körber, zincir mağaza sayısının artmasının organize perakende sektöründeki kayıt dışını aşağıya çekeceğini belirtiyor.
Türkiye’de faaliyet gösteren firmalar:
CarrefourSA: Avrupa’nın en büyük, dünyanın iki numaralı hipermarket zinciri Carrefour, bugüne kadar Türkiye’de 800 milyon doların üzerinde yatırım yaptı. İlk mağazasını 1993’te İçerenköy’de açan firma, 1996’da Sabancı Holding ile ortak oldu. Şu anda 12 CarrefourSA Hipermarket, 7 Champion Süpermarket ve 303 DiaSA Discount market zincirine sahip. CarrefourSA’nın 2004 cirosu 900 milyon dolar.
Gima: Gima Süpermarket 81 mağazası ile 3. sırada. Endi ise discount indirim market zincirlerinde 45 mağazasıyla 4. sırada yer alıyor. Gima ve Endi’nin konsolide net satışları 2004’te 523 milyon dolar oldu. CarrefourSA bu anlaşma ile 33 ilde 12 hipermarket, 90 süpermarket ve 355 discount market ile hizmet vermeye devam ederek 1,5 milyar dolar ciroya ulaşmış oldu. Bunun yanında 8 bin 800 kişiye iş imkanı sağlayacak.
Migros: İsviçre Migros Kooperatifler Birliği ve İstanbul Belediyesi’nin girişimleri ile 1954’te kuruldu. 1975’te Migros’un çoğunluk hisseleri Koç’a devredildi. Firma İstanbul’da mağaza sayısını hızla artırdı. Yurtiçinde 72 M, 72 MM, 33 MMM, 283 Şok ve 3 alışveriş merkezi ve hipermarkette hizmet veren Migros, yurtdışında Bakü’de 3, Rusya’da 32, Kazakistan’da 5, Sofya’da 4 Ramstore olmak üzere 507 mağazaya ulaştı.
Tansaş: 1973’te halka ucuz et ve kömür sağlamak hedefiyle İzmir’de, Tansa adıyla kuruldu. 1976’da ‘Tanzim Satışlar Müdürlüğü’ çatısı altında, Konak’ta ilk mağaza açıldı. 1999’da hisselerinin büyük bir bölümü Doğuş Grubu’na geçti. 2002’de grup bünyesindeki Macrocenter’ı aldı. Firma, Tansaş ve Macrocenter markaları ile 206 mağazası, 5 bin personeli ile yıllık 78 milyon müşteriye hizmet veriyor.
Kiler: İstanbul’daki 50 Kiler, Kilerim ve Maximum olarak 3 konseptiyle 2 bin 500 kişiye istihdam sağlayan firma, İzmit’in Darıca ilçesinde açtığı 51. mağazasıyla faaliyetlerini şehir dışına kaydırıyor. Ankara’da mağaza açmaya hazırlanan Kiler, Tekirdağ, İzmir, Antalya, İzmit ve Kütahya’da büyümeyi hedefliyor.
Canerler: 35 şubesiyle Ankara’da en büyük ciroyu yapan perakendeci olan Canerler, Ankara dışına çıkarak 36. şubesini Bodrum’da açacak. Firmanın hedefi turizm beldelerinde 35-40 mağaza açarak bir alt zincir oluşturmak.
Mopaş: İstanbul’da 24, Bursa’da 7, toplam 31 mağazaya sahip olan Mopaş, 750 kişiye istihdam sağlıyor. Firma 15 Mayıs’ta da Üsküdar’da yeni mağaza açmaya hazırlanıyor.
Avrupa pazarı doydu, devlerin gözü Türkiye’de
Halen 50 milyar dolar olduğu tahmin edilen perakende sektörünün yıl sonunda 65 milyar dolara erişeceği belirtiliyor. Pazarın yüzde 30’u organize perakendecilere ait. Geri kalan 35 milyar dolar ise bireysel market ve bakkal işletmelerinden oluşuyor. Bu da dünyanın en büyük devleri Wal Mart (cirosu 285 milyar dolar), Carrefour (cirosu 115 milyar dolar), Tesco (cirosu 40 milyar dolar) ve Metro’nun (ciro- su 75 milyar dolar) neden Türkiye’de yatırım yaptıklarını gösteriyor. Gelişmiş ülkelerde pazarın yüzde 90’ı organize. Bu nedenle devler, nüfusu da sürekli artan Türkiye’deki pazardan pay kapmak için yarışıyor.
HABER İNCELEME: ERCAN BAYSAL
KAYNAK:
ÖNCEKİ HABERLER
