Bunları çöpe atarken dikkat edin!
Abone olÇöpe atılan ampüllerdeki büyük tehdit...
Çöpe atılan ampuller ya da aletlerdeki cıva uygun
şekilde ayrıştırılmadığına büyük risk oluşturan civa için Avrupa
Birliği yeni bir alternatif arayışı içinde.
Hayatımızda kullandığımız birçok cihaz cıva içeriyor. Floresan ve
enerji tasarruflu lambaların yanı sıra elektronik aletler, termik
santraller, çöp yakma tesislerindeki atık gazlardan sanayi
atıklarına kadar her yerde cıva bulunuyor. Doğaya bilinçsizce
atıldığı zaman besin zinciri aracılığıyla insana geri dönen bu
madde, kan, doku ve kemiklere yerleşiyor. Peki, cıva nasıl atık
maddelerden ayrıştırılıp, güvenli bir şekilde imha edilebilir?
Forkliftle lambalar bir yerde toplanıyor
Kalkınmanın eşiğindeki çoğu ülkede, özellikle elektronik aletlerin
ve ampullerin profesyonel olmayan bir biçimde imha edilmesi
sırasında cıva, insan sağlığı için büyük bir tehdit oluşturuyor.
Alman Federal Çevre Dairesi Başkanı Jochen Flasbarth, kısa bir süre
önce Hindistan'ı ziyaret ederek bölgede yeniden dönüşüm
yöntemlerini gözlemledi.
Flasbarth, gözlemlerini, "Orada evlerde bilgisayar,
elektronik aletler ve aynı zamanda ampullerle, azımsanamayacak bir
ölçüde çocukların elle çalıştığını görüyorsunuz. Sağlık konusundaki
zararları ya da zararlı madde emisyonları konusunda hiçbir bilgi
yok. Gördüğünüz şey çok korkutucu" sözleriyle aktardı.
Cıva ihracatına yasak
Avrupa Birliği, bu şekilde çalışan insanları korumak için 2011
yılının mart ayında cıva ihracatına yasak koydu. AB sınırları
içerisinde, civanın çevreye zarar vermeyecek şekilde imha edilmesi
gerekiyor. Bunun nasıl yapılabileceğini Essen'da yer alan
Almanya'nın en büyük floresan lamba dönüşüm firması DELA'nın
çalışmalarından öğreniyoruz.
Cam kırığı yıkama tesisi
Öncelikle bir kamyonla kentin atık toplama merkezinde bulunan
lambalar firmaya getiriliyor. Bir forklift sürücüsü, lambaları
yükleme alanından alıp bir kaç metre yukarı kaldırıyor. Ve hepsini
belirlenen yere boca ediyor. Lambalar büyük bir makine içinde
toplanıyor. Havayı emen bir alet kullanılması, sürücünün zehirli
cıva solumamasını sağlıyor. DELA firmasının yöneticisi Christian
Bonmann, kırılan camların ise borular aracılığıyla bir cam kırığı
yıkama tesisine aktarıldığını belirtiyor: "Orada, parçalara
ayrılmış lambalar, fosfor tozundan arındırılıyor. Kırıkları temiz
suyla yıkıyor ve zararlı maddeden arındırılmış cam parçaları elde
ediyoruz. Bunlar yeniden üretim sürecine hazır hale geliyorlar.
Metal ve cam filtreden geçirilerek ayrılıyor. Metal bölümleri
metalle çalışan sanayi kollarına gönderiyoruz. Cam parçaları da
üreticilere geri gönderiliyor."
Temiz cam ve metalin yanı sıra, beyaz bir balçık da ortaya çıkıyor.
Oldukça da değerli çünkü nadir elementler arasında yer alan itriyum
ve evropiyum içeriyor. Bu balçıktan aynı zamanda cıva da elde
ediliyor.
Zorlu bir işlem gerekiyor
Cıvayı fosfordan ayrıştırmak için balçık bir vakumlu kurutucuya
aktarılıyor. Bu, tıpkı bir çamaşır kurutma makinesi gibi bir işleve
sahip. Balçık kurutulduğu zaman bir vakum içine yerleştiriliyor ve
370 derecede ısıtılıyor. Cıva burada buharlaştırılıyor. Daha sonra
buharı sıvıya dönüştürücü bir sistem vasıtasıyla, bir yanda cıva
bir yanda da fosfor elde ediliyor. Ampul üreticileri bunları daha
sonra kullanabiliyorlar.
Cıvanın ayrıştırılması uzun bir süreç
gerektiriyor
DELA sadece, floresan lambalarından cıva elde etmiyor. Termik
santraller ve çöp yakma tesislerinden getirilen filtreler de benzer
şekilde bir işlemden geçiriliyor. Burada tıpkı ampullerde olduğu
gibi sonuçta değerli bir balçık ortaya çıkıyor. Bu balçıkta cıvanın
yanı sıra molibden de yer alıyor.