Murat Kurum’un Derdi Nedir?

İstanbul’da yaşanan 6,2 büyüklüğündeki bir deprem hem halk hem de yetkililer için birçok kritik gerçeği yeniden hatırlattı. Böyle bir sarsıntı şu konuların altını çizdi:

Büyük Marmara Depremi Riski: Bilim insanlarının uzun süredir uyardığı "büyük İstanbul depremi" beklentisi yeniden gündeme geldi. Bu deprem, beklenen depremin bir öncüsü olabilir mi sorusunu da doğurdu.

Hazırlık Eksiklikleri: Afet yönetimi, bina dayanıklılığı, altyapı hazırlığı gibi konularda eksikler tekrar görünür hale geldi. Özellikle riskli binaların yenilenmesi konusu öncelik kazandı.

İstanbul gibi mega kentlerin depreme hazırlıklı olması, sadece mühendislik değil aynı zamanda sosyal ve yönetsel bir sorumluluktur. Bu sorumlulukla Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Sayın Murat Kurum ve ekibi ivedilikle harekete geçip sahada çalışmalara başladı.

Kentsel Dönüşüm ve Riskli Yapıların Tespiti

Riskli ve dayanıksız yapıların tespiti ve yıkılması,
Depreme dayanıklı, güvenli yeni yapıların inşasının sağlanması,
Kentsel dönüşüm projelerini bilimsel veriler ışığında, rant değil güvenlik odaklı şekilde yürütülmesi için.

Yapı Denetim Sistemi

Yeni yapılan tüm yapıların deprem yönetmeliğine uygunluğunu sağlamak.
Yapı denetim firmalarının denetlenmesi ve standarda uygun hizmet vermesinin sağlanması.
İnşaat kalitesini yükseltmek, malzeme ve uygulama denetimini etkin biçimde yürütmek.

Planlama ve Zemin Etütleri

Yerleşim yerlerinin zemin etütlerinin yapılması ve bu verilere uygun imar planları oluşturulması.
Fay hatlarına yakın bölgelerde yapılaşmanın sınırlandırılması veya yasaklanması.

Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi

6306 sayılı yasa kapsamında afet riski taşıyan bölgelerin dönüştürülmesini sağlamak.
Bu süreçlerde halkı mağdur etmeden adil, şeffaf ve katılımcı bir yönetim sağlamak.

Toplumun Bilinçlendirilmesi ve Eğitim

Deprem güvenliği, afet bilinci ve yapı güvenliği konularında halkın bilinçlendirilmesine katkı sunmak.
Belediyeler ve diğer kurumlarla iş birliği içinde afet eğitim kampanyaları başlatmak.

Mevzuat Geliştirme ve Uygulama

Deprem yönetmeliklerini güncel bilimsel verilere göre geliştirmek.
Yerel yönetimlerin bu mevzuatlara uymasını sağlamak ve uygulamaları denetlemek.

İklim Krizi ve Doğal Afet Etkileşimi

İklim değişikliğinin tetiklediği doğal afet risklerini de göz önünde bulundurarak şehir planlaması yapmak.
Kısacası, Sayın Bakan görevinin yalnızca bina yapım izinlerini vermek olmadığının çok farkında. Murat Kurum’un derdi var; uzun vadeli, dirençli kentler oluşturacak stratejiler geliştirmek ve uygulamalar yapmak için çalışmak. Bu sorumlulukların yerine getirilmemesi durumunda, bir sonraki afette büyük can ve mal kaybı yaşanabilir endişesiyle kentsel dönüşüm projesindeki maddi yükün limitlerini arttırarak vatandaşın önünü açma yoluna gitmek, taşınma konusunda maddi destek limitini arttırmak da Sayın Kurum’un dertleri arasında.

Kentsel Dönüşümde Yaşanan Başlıca Sorunlar

Rant Odaklı Dönüşüm

Amaç, riskli yapıları güvenli hale getirmek olması gerekirken; bazı projelerde öncelik, yüksek gelir getirecek bölgelerin dönüştürülmesine veriliyor.
Yoksul mahallelerdeki yapıların ihmal edilmesi, sosyal adaletsizlik yaratıyor.

Halkın Katılımı ve Bilgilendirme Eksikliği

Dönüşüm süreci genellikle halkın görüşü alınmadan planlanıyor.
Bu durum halkta güvensizlik yaratıyor ve projelere karşı direnç oluşmasına neden oluyor.
Tapu sorunları, hak sahipliği belirsizlikleri de süreci yavaşlatıyor.

Finansman Yetersizliği ve Mağduriyet

Hak sahiplerine sunulan finansal destek (kira yardımı, taşınma desteği vs.) yetersiz kalabiliyor.
Bazı durumlarda insanlar dönüşüm sonrasında yeni dairelerinin maddi yükünü karşılayamıyor ve yaşadıkları mahallelerden uzaklaştırılıyor (gentrification/ gentrifikasyon=daha zengin sakinlere yatırım yaptırılması eski sakinlerin zorunlu olarak taşınması, yerinden edilmesi) yaşatılıyor.

Plansız ve Aceleci Yaklaşımlar

Mikro düzeyde (tek bina) yapılan dönüşümler, mahalle ölçeğinde bütünlük sağlamıyor.
Altyapı, ulaşım ve sosyal donatı alanları göz ardı edilebiliyor.

Denetimsizlik ve Kalitesiz Yapılar

Dönüşüm sonrası yapılan bazı yeni yapılar da kaliteli ve denetimli olmayabiliyor.
Bu da aslında sorunu çözmek yerine “yeniden risk üretimi” anlamına geliyor.

Zemin Etüdü ve Bilimsel Temelli Planlamanın Eksikliği

Bazı dönüşüm alanlarında zemin etüdü yapılmadan veya dikkate alınmadan inşaata başlanıyor.
Bilim insanlarının uyarıları projelere yeterince entegre edilmiyor.

Ne Yapılmalı?

Halkın katılımı esas alınmalı, sürecin her aşaması şeffaf olmalı.
Sosyal konutlar ve destekleyici mekanizmalarla düşük gelirli vatandaş korunmalı.
Mahalle ölçeğinde bütüncül planlama yapılmalı (altyapı, ulaşım, yeşil alan vs.).
Bağımsız denetim mekanizmaları güçlendirilmeli.
Bilimsel verilerle (zemin etütleri, fay hatları) uyumlu imar planları yapılmalı.
İstanbul gibi yüksek riskli bir şehirde kentsel dönüşüm, yalnızca inşaat projesi değil; bir hayat kurtarma stratejisidir. Sayın Bakan Murat Kurum, şehircilik alanındaki kararlı duruşuyla, Türkiye’nin afetlere dayanıklı kentler inşa etme sürecine yön veren öncü isimlerden biri olarak akılda kalacaktır.

Sayın Kurum’un samimiyeti ve azmi, sadece bir bakan olarak değil; halkın güvenli ve sağlıklı yaşam hakkını savunan, kurtaran binalar, kurtarıcı politikalarla mümkündür mottosuyla anılan bir devlet adamı olarak akılda kalacaktır.