İsteğe bağlı sigortalılık bilfiil çalışmadan emekli
olmak isteyenler için öngörülmüş bir hak. Bu sigortalılığın da
zaman zaman değişen kuralları var ve bu kurallar son günlerde bir
kez daha değişti.
Yasa Koyucu çalışma yaşamında olmayanların da emekliliğini
düşünmüş ve bir alternatif sunmuş bulunuyor: İsteğe bağlı
sigortalılık.
Bunun da muhtelif şartları var.
Türkiye’de isteğe bağlı sigortalı olmak için;
- 18 yaşını doldurmuş olmak,
- Zorunlu sigortalı olmamak veya otuz günden az çalışmak ya da
tam gün çalışmamak,
- Kendi sigortalılıkları nedeniyle aylık bağlanmamış olmak
şartlarıyla Türkiye’de ikamet ediyor olma koşulu aranıyor.
İkamet Şartı
Öncelikle uluslararası sosyal güvenlik sözleşmelerinden dolayı
yurt dışından da ülkemize isteğe bağlı sigortaya devam etme hakkı
olanlar (Fransa, İngiltere, İsveç ve İsviçre'deki gurbetçiler) için
sözleşmeler gereği Türkiye'de ikamet şartı aranmadığını da
antrparantez vurgulamış olalım.
Türkiye’de ikamet ediyor olma koşulunun sağlanmasında 01.10.2008
tarihinden sonraki süreçte SGK'ya verilen isteğe bağlı sigorta
giriş bildirgesinde ikamet adresinin Türkiye’de olduğunun
belirtilmiş olması yeterli sayılmaktaydı.
Kazanılmış Haklar
01.10.2008 tarihinden önce isteğe bağlı sigortalı olmak için
ikamet şartı genel olarak aranmadığından yukarıda saydığımız
ülkeler dışındaki yabancı ülkelerde ikamet etmekte iken 01.10.2008
tarihinden önceden beridir isteğe bağlı sigortaya devam eden
sigortalılar durumlarında değişiklik oluncaya kadar ikamet
şartından muaf tutulmaktalar. Bu sigortalılar isteğe bağlı
sigortalılıkları kesintiye uğramadığı sürece ikamet şartını
sağlamadıkları gerekçesiyle sigortalıkları
sonlandırılmıyor.
Önemli Değişiklik Var
Bu konuda 2016/20 sayılı SGK Genelgesi ile bir değişiklik
yapılmış bulunuyor.
Bundan önce Türkiye’de ikamet etmekteyken sosyal güvenlik
sözleşmesi imzalanmamış ülkelerde bulunan Türk vatandaşlarından
isteğe bağlı sigortalı olmak için talepte bulunanların isteğe bağlı
sigortalılık giriş bildirgesinde beyan etmiş oldukları Türkiye’deki
adresi ikamet adresi olarak esas alınıyordu.
Beyan Edilen Adres Değil, Önce KPS’deki Adres Geçerli
Olacak
Bundan böyle Türkiye’de ikamet etmekte iken sosyal güvenlik
sözleşmesi imzalanmamış ülkelerde bulunan Türk vatandaşlarından,
isteğe bağlı sigortalı olmak için talepte bulunanların yurt dışına
çıkmadan önce Türkiye’de ikamet ettiklerini SGK’ya açık olan Kimlik
Paylaşım Sisteminden (KPS) tespit edilmesi, KPS’den tespit edilen
ikamet tarihlerinde tereddüt oluşması halinde ise Türkiye ikamet
tarihinin belgelendirilmesi halinde, sosyal güvenlik sözleşmesi
imzalanmamış ülkede bulunsalar bile isteğe bağlı sigortalı
olabilecekler.
Başvurusuz Ödenen İsteğe Bağlı Primlerin
Durumu
1.10.2008 tarihinden sonra ilk defa 4/b sigortalılığı kapsamında
zorunlu sigortalılıkları başlayıp daha sonra sona erenlerden isteğe
bağlı sigortalılık talebinde bulunmadan prim ödemeye devam edenler
isteğe bağlı sigortalılık başvuru şartını yerine getirmiş
sayılmıyorlardı. Ancak 2014 yılında yapılan değişiklikle bu
kapsamdakiler Tarım Bağ-Kur sigortalıları hariç olmak üzere sonraki
bir tarihte zorunlu sigortalılıkları sona erdiği halde isteğe bağlı
sigortalılık talebinde bulunmadan prim ödemeye devam etmişlerse
ödedikleri bu primlerinin karşıladığı süre ile sınırlı kalmak
kaydıyla ödemiş oldukları süreler “isteğe bağlı sigortalılık
süresi” olarak değerlendirilmeye başlanmıştı.
Tarım Bağ-Kurlular da Kapsama Alındı
2016/20 sayılı Genelge ile bu konuda artık 1.10.2008 tarihinden
sonra 4/b (Bağ-Kur) sigortalılığı kapsamında zorunlu
sigortalılıkları sona erenlerden isteğe bağlı sigortalılık
talebinde bulunmadan prim ödemeye devam edenlerin daha sonra isteğe
bağlı sigortalı olmak için talepte bulunmaları halinde, zorunlu
sigortalılıklarının sona erdiği tarihi izleyen günden itibaren
isteğe bağlı sigortalılıkları geçerli sayılacak.
Bu genişleyen haktan artık Tarım Bağ-Kur sigortalıları da
yararlanacak. Onlar da Tarım Bağ-Kur sigortalılıkları sona
erdiğinde primlerini ödemeye devam ediyorlarsa daha sonra bu
sürelere ilişkin isteğe bağlı sigortalı olmak için yazılı talepte
bulunmaları halinde, isteğe bağlı sigorta tescilleri yapılarak
zorunlu sigortalılık sona erdikten sonra ödenen primler isteğe
bağlı sigortalılık kapsamındaki Bağ-Numarasına aktarılacak.