Tüp geçit, balıklardan dolayı durabilir

Türkiye'nin en önemli projelerinden biri olan tüp geçit çalışmaları önü-müzdeki ay başlıyor. İnşaat çalış-malarının balıkların göç etme mevsi-mi nedeniyle durması gündemde. Bilim adamları, denizdeki kazıların balık göçünü olumsuz etkileyeceğini belirterek, çalışmala- rın haziran sonuna kadar ertelenmesini istiyor. İnşaatın denetimini yapan Avrasya Consult firması, 9 Eylül Üniversitesi’nden denizdeki hafriyatın balık göçüne etkisiyle ilgili görüş bildirmesini istedi. Bunun üzerine Yard. Doç. Dr. Kemal Can Bizsel, ‘Geri Dönüşümlü İzleme Projesi’ni hazırladı. Boğaz'daki balıkçı tekneleri, av miktarları ve türleri günlük olarak karşılaştırılacak. Dengenin bozulduğu tespit edilirse çalışmaların durdurulması istenecek. İnşaatı yürüten Japon Taisei firması, böyle bir durumda faaliyetlerine ara vereceğini taahhüt ediyor. Avrasya Consult ise araştırma raporlarına göre çalışmaları durdurma yetkisinin Demiryolları Limanlar ve Hava Meydanları İnşaatı Genel Müdürlüğü'nde olduğuna dikkat çekiyor. Türk Deniz Araştırmaları Vakfı Başkanı Prof. Dr. Bayram Öztürk, Boğaz'ın, deniz canlılarının geçiş yolu olduğunu ifade ederek buradaki değişimlerin Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz'e yansıyacağını belirtiyor. Öztürk, projeyi gerçekleştiren firmanın, Japonya'da yaptığı bir tüp geçitte, deniz ekolojisine verilecek zararın en aza indirgenmesi için sekiz yıl hazırlık çalışması yaptığına işaret ediyor. Öztürk, Türkiye'de bu konuda hiçbir ön hazırlık yapılmadığını vurguluyor. İnşaatı yapan Taisei firması ise balık göçlerinin çalışmalardan etkilenmeyeceğini iddia ediyor. Çalışmalarının bin 400 metrelik hat içerisinde yürütüleceğini ifade eden yetkililer, "150 metrelik periyotlar arasında, 30 metrelik gemiyle ve bir metre çapındaki sondajla dibe inip çalışma yapacağız. Boğaz'da seyreden bir gemi balık geçişine ne kadar engel olursa bizim çalışmalarımız da o kadar engel olur." diyor. Yetkililer, buna rağmen balık göçünü etkilediğine dair araştırma ekibinden bir bilgi gelirse çalışmalara ara vereceklerini taahhüt ediyor. Konsorsiyum balık hareketini incelemesi için özel bir ekiple anlaşmasına rağmen, kendisi de araştırmalarını yürütüyor. Çalışılacak hat üzerine yerleştirilen üç monitörden Boğaz’daki balık hareketleri, balık çeşitleri, suyun sıcaklığı ve hızı izleniyor. Balık göçünü izleyerek rapor hazırlayacak olan Can Bizsel, projesini balıkçılarla yürütecek. 9 Eylül Üniversitesi’nden bir ekiple çalışan Bizsel, balıkçıların tuttukları balıkların miktarı ve türlerini içeren formları günlük inceleyecek. Şayet yakalanan balık miktarında gözle görülür bir eksilme olursa balık göçünün etkilendiğine karar verilecek. Avrasya Consult’ün geçtiğimiz yıl kendilerinden balık göçüyle ilgili rapor istediğini belirten Bizsel, üniversitelerin bilirkişi konumunda olduğuna işaret ediyor. Nisanda başlaması planlanan tüp geçitin balık göçüne etkisi konusundaki tartışmalar da sürüyor. Marmara ve çevresinde bin 800 tekne balıkçılıkla uğraşıyor. Elde edilen gelir ise 200 milyon dolar civarında. Bazı bilim adamları ve balıkçılar inşaatın bölgede balıkçılığa darbe vuracağı görüşünde. 1990 yılı yatırım planında olduğu için Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) yapılmadan inşaat aşamasına gelinmesi eleştiriliyor. Çevre Bakanlığı’nın uygulamasına göre 1996 yılından önce yatırım planına giren kamu projelerinde ÇED talep edilmiyor. Ancak Boğaz Tüp Geçit Projesi’nin 2000 yılından sonra yapılan revizyonlarının dikkate alınması gerekiyordu. İstanbul Su Ürünleri Kooperatif Birliği Başkanı Necdet Altınbaş, doğum ve beslenme için Karadeniz’e geçmek isteyen balıkların kazı çalışmasından etkileneceğini iddia ediyor. Altınbaş, “Çalışma anındaki gürültü ve su bulantısı balıkların göçünü etkiler. En uygun çalışma zamanı haziran ayının sonundan balıkların geri dönüşünün başladığı eylül ayının 25’ine kadar olan zamandır.” diyor. Altınbaş, Karadeniz’den geri göç esnasında balıkların çalışmalardan fazla etkilenmeyeceğine dikkat çekiyor. Doğa Savaşçıları Çevre Örgütü Başkanı Zafer Murat Çetintaş, Boğaz’dan geçiş yapan balıkların sıcaklık ve tuzluluğa göre bir tüneli takip ettiklerini vurgulayarak; “Tüp geçit kazılarının balık göçünü etkilemeyeceğine kimse garanti veremez.” diyor. Rumeli Feneri Su Ürünleri Kooperatifi Başkanı İsmet Yalçın ise tüp geçit inşaatının balık göçünü fazla etkilemeyeceği görüşünde. Yalçın, “Bir gemi ne kadar etkiliyorsa çalışmalar da ancak o kadar etkiler.” şeklinde konuşuyor. Üç milyar dolarlık Marmaray Tüp Geçit Projesi, Üsküdar ile Sirkeci arasındaki bin 400 metrelik hatta yapılacak. Boğaz’ın 25-56 metre derinliğindeki tabanına 20 metreyi bulan kazılar gerçekleştirilecek. Kil, kum, çakıl ve deniz kabuklarından oluşan zeminden 1,5 milyon metreküp yani 300 bin kamyon yükü toprak alınacak. 3 metre derinliğine kadar olan çamur çevre kirliliğine yol açmadığından Kartal’daki çukur bir alana gömülecek. Kaya ve çakıldan oluşan maddeler ise Marmara Denizi’nin en derin yeri olan Çınarcık Çukuru’na dökülecek. Trolle av yasağına kimse aldırmıyor Balık türlerini korumak için çıkarılan yasaklar bazı balıkçılar tarafından deliniyor. İstanbul Boğazı'nda trol (deniz dibini tarayan av aleti) ile avlanma yasak olmasına rağmen bu yöntemin önüne geçilemiyor. Taisei firmasınca tüp geçit güzergâhında deniz suyunun sıcaklığını ve kimyasal yapısını ölçmek için deniz dibine yerleştirilen istasyonlar bir ay içinde dört defa trol'e takıldı. Aletler iki defa tamamıyla yok olurken, diğer olaylar da da hasar gördü. 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu'na göre, trolle avlanmaya bin YTL'den 10 bin Yeni Lira'ya kadar para, 3 yıla kadar hapis cezası veriliyor. Ayrıca, balıkçının ruhsatı iptal ediliyor. İstasyonların başına gelenler, ağır cezalara rağmen trolün önlenemediğine yönelik şikâyetleri haklı çıkardı. Yunus balıkları da Boğaz’dan geçiyor Göçmen balıklar başta olmak üzere deniz canlıları Akdeniz’den Karadeniz’e ve tekrar Karadeniz’den Akdeniz’e düzenli olarak beslenme ve üreme göçleri yapıyor. Balık göçleri, Karadeniz’e çıkışta uskumru, istavrit, torik, palamut, orkinos, kılıç, kolyoz, sardalya sırasını takip ediyor. Dönüşte en önce giden en son geliyor. Boğaz’da, sadece balıklar değil, deniz memelilerinden yunuslar da göç ediyor. ZAMAN