Tartışılan Tolkien çevirisi

İngiliz yazar John R.R. Tolkien'in "Noel Baba'dan Mektuplar" kitabında, dünyayı tehdit ettiğini öne sürdüğü Gulyabanilerin saldırı tarihi olarak İstanbul'un Osmanlılarca fethedildiği 1453 yılını verdiği bölüm, Türkçe çeviriden çıkarıldı.
Okuyanus Yayınevi için çeviri metnini hazırlayan 16 yaşındaki Leyla Roksan Çağlar, dinsel bir önyargı olduğu gerekçesiyle Tolkien'in orijinal metnindeki 1453 tarihini çıkardığını, özellikle çocuklara yönelik kitapta önyargı bulunmaması gerektiğini söyledi.
Tolkien'in "Yüzüklerin Efendisi" üçlemesindeki "kötülük diyarı" Mordor'un Türkiye olduğu iddialarından sonra, "Noel Baba'dan Mektuplar" kitabındaki Gulyabaniler saldırısında da İstanbul'un fethine gönderme yapıldı.

Çevirme teklifi Roksan'dan

Çağlar, Okuyanus Yayınevi'nde çocuklara yönelik kitapların hazırlanması ile ilgili toplantıya babası Arif Çağlar ile birlikte katıldığını ve yayınevine Tolkien'in kitabını çevirme önerisi götürdüğünü söyledi. Kendisine çeviri teklifi yapılması üzerine kitabı İngilizce metinden Türkçeye kazandırdığını belirten Çağlar, Macaristan'da eğitim hayatını sürdürürken çeviriyi yeni yıla yetiştirdiğini vurguladı.
Tolkien'in, kitabındaki mektuplarda dünyaya yönelik Gulyabaniler saldırısını anlatırken kullandığı cümle içinden sadece "1453" ibaresini çıkardığını söyleyen Çağlar, "O tarih okununca akla ilkönce İstanbul'un fethi geliyor. Çocuklar da bunu düşünecektir. Bu nedenle çıkarmayı uygun gördüm" dedi.

Çocukların savunmasız dünyası

Çeviriye katkı sağlayan Arif Çağlar, neden müdahale edildiğini şöyle açıkladı:
"Burada en önemli nokta, bir çocuk kitabının söz konusu olması. Batı dünyasındaki temel bir önyargıya dayalı bir tarih göze çarpıyor. Büyükler için bir kitap olsa bence tarih kalmalıydı. Ancak çocuklara ait savunmasız dünyaya böyle kültürel bir önyargıyı sokmamalıyız diye düşündüm."
Çağlar, İngilizlerin de orijinal metinden 1453 tarihini çıkarması gerektiğini söyledi.

'Çeviri edebiyat bilgisi gerektirir'

Sevin Okyay (Çevirmen): 16 yaşında bir çocuk, kitap çevirebilir mi, doğrusu pek ihtimal vermiyorum. Ben de çok hevesliydim; mümkün mertebe en kısa sürede başlamayı istiyordum bu işe ama gene de hayli ileri bir tarihte başladım. Çeviri, bir edebiyat bilgisi de gerektirir aslında, buna her ne kadar şimdi itibar edilmese de... Çevrilen metin, sonuçta Tolkien'dir. Çevirmenin karar verme yetkisi yoktur mesela. 16 yaş, çok küçük bir yaş fakat belki de bir harika çocuktur. Harika çocukların da hakkını yemek istemeyiz. Yani, '16 yaşında çeviri yapılamaz' gibi bir bakış da yanlış.

'Tolkien özel olarak Türk düşmanı değildi'

Bülent Somay ("Yüzüklerin Efendisi" çevirmenlerinden): Tolkien yaşadığı dönemde her İngiliz aydını kadar Türk düşmanı tabii ki. Bu, İngiltere'de o dönem için normal. Bir de Tolkien, Güney Afrika doğumlu, bu nedenle de ırkçı önyargıları var. Ama kitapta sözü edilenler, çok genel geçer temsiller. Bir bakış açısıyla, Ork'lar 250 şeyi birden temsil ediyor olabilir ve bunlardan biri belki de Türklerdir. Gulyabani yakıştırması da bir masalda tabii ki kullanılabilir. Düşünün ki, Doğu'daki büyük bir öteki, Batı uygarlığının en büyük kalelerinden birini yıkıyor. Özetle, Tolkien özel olarak bir Türk düşmanı değildi, böyle özel bir saplantısı yoktu.

Haber: Yıldız Yazıcıoğlu
Kaynak: