Siyasette ‘iki partili sistem’ tartışması

Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın, iki partili sistemi faydalı bulduğuna yönelik sözleri tartışma yarattı. Prof.  Ergun Özbudun, yüzde 10 barajının zaten benzer bir sistem için getirildiğini buna rağmen faydalı olmadığını belirtirken, bu tür sistemlerin kanunla empoze edilmemesi gerektiğini kaydetti. Prof. İbrahim Kaboğlu ise bu sistemin askerlerin de özlemi olduğunu vurguladı. Muhalefet partileri, daha önce başkanlık sistemini tartışmaya açan Erdoğan’ın otoriter rejim özlemi içerisinde olduğunu savundu.

Erdoğan, Akşam gazetesi Ankara Temsilcisi Çiğdem Toker’e yaptığı açıklamada, iki partili sistemi isteyip istemediği konusunda, “Doğrusu evet. Bu sistemi faydalı buluyorum. Çünkü ikili sistemde parlamentolar daha etkin işliyor, yönetiminde de istikrar söz konusu oluyor. Amerika’ya bakın. Aynı sistem olsun anlamında değil ama kanunların nasıl çıktığını görürsünüz. Bunun örneğini yakın zamanda biz de Ticaret Kanunu’nda yaşadık. Nasıl olduysa, muhalefet destek verdi ve 3 günde çıkardık” dedi. Erdoğan’ın bu açıklamaları iki partili sistem tartışması başlattı. Milliyet gazetesi iki partili sistemi Hukukçular ve siyasilerin görüşleri şöyle:

KANUNLA EMPOZE EDİLEMEZ

-Anayasa hukukçusu Prof. Dr. Ergun Özbudun:   İki partili sistemi, sosyal ve siyasal şartlar yaratır. Başkanlık sistemlerinin de illa iki partili olması gerekmez. Latin Amerika’da birçok ülkede başkanlık sistemi var ama iki partili sistem yok. Parlamenter sistem de iki partili sisteme engel değil. İngiltere’de parlamenter sistem var ancak asırlardır iki parti ülkeyi yönetiyor. ABD’de iki partili sistem yürüyor. Bunun yanında küçük partiler  bulunuyor.

Ama halk ilgi göstermiyor. Yoksa, diğer partilerin yasaklanması söz konusu değil. İki partili sistem kanunlarla empoze edilebilecek bir sistem değil. Ülkenin şartlarının ortaya koyacağı bir sistem. Bakın, 12 Eylül’de konsey yüzde 10 barajını koyarak aslında bu konuda en radikal adımlardan birini atmış. Buna rağmen, 90’lı yıllarda Meclis’te 5 parti bulunuyordu.  İngiltere’de bu sistem var ama iktidarda iki parti bulunuyor şu anda. Yani sistemde, 3. bir parti daha güç kazanıyor.

- Anayasa hukukçusu Prof. Dr. İbrahim Kaboğlu: Birleşik Krallık’ta uzun suredir iktidar Muhafazakar Parti ile İsçi Partisi arasında el değiştirdi.  Fakat, bu sistemde bile son seçimler, koalisyonu beraberinde getirdi. ABD ise çok daha farklı yapı ve gelenekten geliyor. Türkiye’de bence önemli olan seçim sisteminin demokratikleştirilmesi. Aslında iki partili sistem, askerlerin de özlemiydi. Bence, iki partili sistem özlemi,  yüzde 10 baraj uygulamasını meşru kılmak için bir paravan olarak kullanılmamalı.

-Anayasa hukukçusu Prof. Dr. Necmi Yüzbaşıoğlu: ABD ve İngiltere’deki seçim sistemleri, iki partili hayatı ayakta tutuyor. Türkiye’de geniş çevreli ve nispi temsil sistemi var. Ancak yüzde 10 barajla iki partili siyasal hayat yönlendirilmeye çalışılmış, 2002’de de bu gerçekleşmiş. Barajın varlığı seçmene, iki büyük partide odaklanın mesajı veriyor. Türkiye’de sağın yüzde 65 civarında oyu olduğu söylenir. Başbakan ona oynuyor. Sağda tek parti olduğunda Türkiye’nin iki partili bir sistem olması işine geliyor. Bu nedenle bu temayı işlemesi çok normal. Seçmen ise hep kazanan ata oynamak ister. Bu nedenle seçmene büyük partilere oy verilmesi mesajı veriliyor.

İSTİKRAR GETİRİR

- Ak Parti Grup Başkanvekili Mustafa Elitaş: Türkiye’ye istikrar getirir. Daha atak yapmasını sağlar. 83-87 dönemlerine bakın. Daha önceki dönemlere istikrar getirdiği görülüyor.
- CHP Grup Başkanvekili Mehmet Akif Hamzaçebi:  Başbakan önümüzdeki dönemde Cumhurbaşkanı olacaktır, Türkiye’yi yarı başkanlık sistemine taşıdıktan sonra başkanlık sistemine taşıyacaktır. Aklındaki budur, varsayımı budur. 
-BDP Eşbaşkanı Gültan Kışanak:  Bunun adı da iki partili sistem değil tek partili rejimdir. Tek partinin diktatörlüğüne dayanan sistemdir. Başbakan’ın özlemi budur.   Bunun adı otoriter rejim özlemidir.

Dünyada iki partili sistem

Başbakan Erdoğan’ın sözünü ettiği “iki Partili sistem” esas olarak ABD ve Japonya’da var. Bu ülkeler iki partili sistemin “en istikrarlı örnekleri” olarak gösteriliyorlar. Bu iki ülkede üçüncü partiler kurulmasının önünde anayasal bir engel bulunmuyor ancak yerleşen siyasi kültür iki partili sistemin ortaya çıkmasını sağlıyor. Bu ülkelerde küçük partiler kurulmasına rağmen başarı sağlanamıyor, iktidar iki büyük parti arasında değişiyor.

-İki partili sistemin diğer bir örneği de İngiltere ve onun siyasi modeli etkisi ile şekillenen eski sömürge ülkeleri. Westminster modeli adı verilen bu parlemento sisteminde bir bölgeden tek adayın seçildiği, yani “kazananın her şeyi aldığı” dar bölge çoğunluk seçim sistemi uygulanıyor. Bu da tek parti iktidarına elverişli bir durum ortaya çıkarıyor, seçmenler merkezin sağında ve solunda bulunan iki büyük partide toplanma eğilimine giriyor ve iktidar iki parti arasında el değiştiriyor. Bu sistemde her zaman koalisyon ihtimali bulunuyor. Nitekim İngiltere’de yapılan son seçimlerde iki büyük parti olan İşçi Partisi ve Muhafazakarlar dışında Liberal Demokratlar önemli bir oranda oy aldı ve ülkede İkinci Dünya Savaşı sırasında yaşanan istisnai bir durumdan 36 yıl sonra ilk defa koalisyon hükümeti kuruldu.

MHP NE DİYOR?

Hem Başbakan hem Cumhurbaşkanı hem genel başkan olmak istiyor
İki partili sistemden en çok etkileneceği düşünülenpartilerden MHP’ni Genel Sekreteri Cihan Paçacı Başbakanın kafasındaki asıl sistemin başka olduğunu öne sürerken şu görüşleri ortaya koydu:
 “Bugünün Türkiyesi’nde biz demokratik bir yaklaşım olarak görmüyoruz. Başbakan Erdoğan ’ın iki partili Meclis talebi, siyasi açıdan CHP ve AKP’nin olduğu bir Meclis yapısına işaret ediyor.  Sayın Başbakan, böyle ikili bir sistemde, sürekli tek başına iktidar hedefini arzuluyor. Aslında başkanlık sistemini talep eden Başbakan ’ın gündeminde kafasındaki sistem hem parti genel başkanı, hem başbakan, hem de cumhurbaşkanı olmak."