Sakın UYKUDA KALDIM demeyin!

Çağımızın en önemli rahatsızlıklarından biri olarak kabul edilen "uyku bozukluğu", önlem alınmadığı takdirde ölümle sonuçlanabiliyor. Bu hastalıktan muzdarip milyonlarca kişinin başvurduğu "uyku merkezleri"nin sayısı ise gün geçtikçe artıyorGünlük uyku ihtiyacımızı genetik şifremiz belirler ve hayatımızın yaklaşık yüzde 33'ünü uyuyarak geçiririz. Ancak bazı insanlar çeşitli sebeplerden dolayı uyku sorunu çekiyor ve bunun sonucunda hiç de hafife alınmayacak fiziksel ve psikolojik sorunlar yaşayabiliyorlar. Uyku bozuklukları ile ilgili hastalıkların tanı ve tedavisiyle ilgilenen kuruluşlar ise gelen talepler sonucunda son yıllarda büyük bir artış gösterdi
Çevrenizdekiler çok şiddetli horladığınızı mı söylüyor, sabahları yorgun mu uyanıyorsunuz,gündüzleri bitkin kalarak uyukluyor musunuz? Uykuda solunum duraklamaları (uyku apnesi) sorununuz olabilir. Apne kelimesi Yunanca'da "soluksuz kalmak" anlamına gelir. Uyku apnesi erkeklerde kadınlardan 2 kat daha sıktır ve daha çok orta yaş üzerindeki erişkinlerde görülür.
Uyku apnesi iki nedenle olabilir; santral ve obstrüktif.
1)Santral(merkezi) nedenle oluştuğunda solunum çabası yoktur.Yani beyin solunum kaslarını uyarmaz. Bu durum daha çok ilaç zehirlenmelerinde ve beyin hasarlarında olur ve uyku apnesinde tek başına bir neden olması çok nadirdir.
2)Obstrüktif (engelleyici) apnede ise soluk alma sırasında üst hava yollarında olan fiziksel bir engel vardır. Uyku apnesinin daha sık görülen bir nedenidir. Bu durumda beyin vücuda nefes alması için emir verir, diyafram ve diğer solunum kasları bu emre cevap verir ama üst solunum yollarında bunu engelleyen bir bariyer vardır. Ağzın içinde sadece dil yoktur. Küçük dil, yumuşak damağın merkezinden aşağı doğru sarkan bir et parçası (uvula) vardır.Bütün bu organların yerinde ve doğru olarak çalışmasını sağlayan, dilin ve küçük dilin tabanına yerleşmiş olan yumuşak damağın kasları gevşer ve sarkarak hava yolunu tıkar.Bu durum, nefes almayı zorlaştırır ve solunumun gürültülü hale gelmesine sebep olur.Solunum periyodik olarak durduğu zaman, bu hali dışarıdan dinleyen birisi horlamanın belirli aralıklarla kesildiğini duyar. Bu sırada kan oksijen seviyesi düşer, karbondioksit seviyesi artar. Kandaki bu değişimler beyindeki merkezleri uyararak uyanmayıı sağlar.Uyku kesilince kişinin boyun kasları uyanıkken olduğu gibi normal kasılma gösterir. Hava yolu açılır ve hasta tekrar uykuya geçer.Tüm bunlar çok kısa bir zaman aralığında gerçekleşir ve kişi sabah uyandığında gece uyku sırasında yaşamış olduğu bu sıkıntıyı hatırlamaz.Uyku apnesi sırasında olan nefes kesilme atakları bazen bikaç saniye bazen de 1-2 dk'ya kadar sürmekte olup uyku boyunca bu atak anları elli-yüz kez tekrar bile edebilmektedir.
Uyku apnesi genellikle metropol yaşantışı içinde olan kişilerde görülmektedir.Bu rahatsızlıkta bozulan fizyolojinin yanı sıra vücuttaki bağışıklık sisteminin bozulması, mide ilaçları, sinir ilaçları, ağrı kesiciler, antibiyotikler, anksiyeteler yani iç daralması iç burulması, kimyasal maddeler, hazır gıdalarda bulunan koruyucu maddeler vs de uyku apnesini hazırlayıcı faktörlerdir.
Burundan nefes almak, solunum için çok önemlidir. Hava burundan geçerken vücut ısısına göre ısınır, süzülür, toksik maddelerden arınır. Gerektiği kadar nemli olur.Uyku apnesi rahatsızlığı olan birçok hastanın burnu tıkalı olduğu için ağızdan nefes alırlar.O zaman ağızda kuruma başlar. Bu olaya vücut tepki gösterir ve küçük dil ve bademcikler daha da fazla büyür. Tabii burada dilin yapısı da önemli.Dilin anatomik durumu pozisyonu, öne arkaya durumu çok önemlidir.Toksik maddeler solunum kaslarının belirli şekilde belirli esneklikte kasılmasını engeller. Hava soluk borusundan rahatça geçemez. Bu yavaşlama bütün sistemi etkileyecek kadar önemlidir.Solunumda yavaşlama veya duraksama olduğu zaman, beyne gerektiği kadar oksijen gitmez. Bu ise beyinde tahribat riskini oluşturur.Yine alerjik ya da gizli alerjik bünyelerde reaksiyon sebebiyle küçük dil on santim kadar uzayabilir. Hatta öyle ki, nefes yolunu tamamıyla kapatabilir.
Uyku apnesi olan kişilerde
-Gürültülü horlama
-Apne nöbetleri sırasında horlamanın duraklaması, geçici sessizlik dönemleri
-Uykuda aşırı terleme
-Sabah dinlenmeden kalkma, gün içinde yorgunluk hali, uyuklama
-Sabah baş ağrıları, ağız kuruluğu
-Kişilik değişiklikleri, konsantrasyon eksikliği
-Cinsel isteksizlik, yetersizlik
* Uyku apnesi çocuklarda da görülebilir. Horlama, horlamayı takiben derin iç çekmler görülebilir. Genelde boyun gergin, baş yukarı doğru yatar ve ağız açık kalır. Gece kabuslar görebilir. Daha önceden tuvalet eğitimini almış bir çocuk altını ıslatmaya başlayabilir. Sabah zor uyanır, ve gün içinde uykulu olur. İlginç olarak bazı çocuklarda ise uyku apnesi hiperaktiviteye ve davranış değişikliklerine neden olabilir. Uyku apnesi olan çocuklar gün içinde genelde ağızdan soluk alma gibi durumlar oluşur.
Uyku apnesi olan kişilerde;
-Yüksek tansiyon:Uyku apnesi olan hastaların çoğunda yüksek tansiyon da var. Uyku apnesi yüksek tansiyon için tek başına bağımsız bir risk faktörüdür.
-İnsülin direnci: Bu hastalar diyabet geliştirmeye daha yatkındırlar.
-Felç ve kalp krizi oranları bu hastalarda daha yüksek
-Pulmoner hipertansiyon: Bu hastalarda akciğer damarlarında da yüksek basınç olabilir.
-Depresyon gibi rahatsızlıklar görülmektedir.
Uyku apnesi tedavisinde öncelikler; Hastaya “tüm gece uyku tetkiki” yapılır. Bu tetkik sayesinde;
Beyne ulaşan mesaj dalgalarının durumu,Dil, damak, göğüs, diyafram, boyun ve çevre kaslarındaki gerilim oranı,Gözün hareketlerindeki değişiklik,Uyanıkken yapılan solunuma göre uykudaki solunum hareketleri,Kandaki oksijen düzeyi, Horlama derecesi ölçülerek toplam verilere göre hastaya teşhis konur.Sigara, içki, çeşitli uyku hapları ve sakinleştiriciler, kasların gevşemesini artırır, hava yolunun daha da kapanmasına sebep olabilirler. Bunları bırakmak kimi zaman yeterli olabilir. Ayrıca fazla kilosu olanların kilo vermesi de etkili olacaktır.Uyku apnesi olanlarda kullanılan standart tedavi CPAP'tır (continous positive airway pressure). Bir maskeyle hastaya devamlı olarak basınçlı hava verilir. Bu sayede havayolunun kapanmasını engeller. Etkin bir tedavi metodudur. Havayolunun devamını sağlayarak uyku sırasında kan oksijenini normal seviylerde tutar. CPAP'ın başarısız olduğu durumlarda cerrahi müdahale uygulanabilir.
Ameliyatla üst hava yolunu tıkayan engeller açılabilir. Farklı tipleri vardır ve yapılacak ameliyat hastaya özgüdür.
Uyku bozukluklarında en sık rastlanan problem horlama ve onun bir ileri adımı olan uyku apnesi. Yerleşik inanışlar, horlamanın bir güç ve erkeklik belirtisi olduğunu gösteriyor. Ancak horlamak aslında yarı boğulmak anlamı taşıyor. Çünkü horlama esnasında nefes yolları kısa bir süreliğine de olsa tıkanıyor. Horlamanın bir ileri aşaması ise uyku apnesi yani nefesin kısa bir süreliğine de olsa durması! Bu iki problem insanlar tarafından çok ciddiye alınmıyor. Ancak problemler kalp hastalıklarına yol açıyor, tansiyonu yükseltiyor, kalbe ve beyne giden oksijeni azaltıyor. Hatta uykuda ölümlerin ardında bazen uyku bozukluklarının yattığı da tespit edilmiş Uyku apnesi kişiye sağlık yönünden rahatsızlıklar oluşturmanın yanında sosyal yöndende zararlar vermektedir.Horlayan insanlar derin uykuya dalamıyor ve bu yüzden uykularını alamıyorlar. Gündüzleri uyukluyor, dikkatlerini toparlayamıyor ve sinirli oluyorlar. Yapılan araştırmalar trafik kazalarının en büyük sebebinin bu tarz sorunları olan insanlardan kaynaklandığını ortaya koyuyor.Kaynaklar Türkiye"de 16 milyon ehliyetli sürücü bulunduğunu ve bunların en az 160 bininin apne hastası olduğunu kaydetti.. Amerika'da bir yılda meydana gelen trafik kazalarında yaklaşık 1500 insan ölüyor. Bunun ekonomiye zararı ise 150 milyar dolar olarak hesaplanmış. Ancak Türkiye'de henüz böyle bir bilinç yok ve alkol hala trafik kazalarının en büyük nedeni olarak kabul ediliyor. Uyku bozukluğunun yalnız başına bir hastalık olmadığını başağrısı gibi bir semptom olduğunu söyleyen kronik uykusuzluk çekenlerde başka sorunlar da ortaya çıkabiliyor. Yüksek kan basıncı, performans yetersizliği, mide bağırsak şikayetleri, cinsel fonksiyon bozuklukları ve astım da bu sorunlar arasında.
Birçok insanın ciddiye almadığı uykusuzluk,uyku apnesi ve horlama rahatsızlığı kişilere fiziksel ve ruhsal yönden birçok zararlar vermekte ve zarar gören bu kitle günden güne büyümektedir.Uykuda ölüme kadar gidebilen bu rahatsızlığı Uzman bir KBB doktorundan alınacak destek ile kısa süre içinde yenebilirsiniz


Op.Dr. Fuat Güder
Kulak Burun Boğaz ve Baş Boyun Cerrahisi Uzmanı