K. Irakta MHP kökenli işadamı
Abone olSiyaset ve ticaret farklı dilden konuşuyor. K. Irak'ı inşaa edenler Türk firmaları. Özellikle Karadenizli ve MHP'liler.
2003 yılından bu yana Türk müteahhitlerin yaptığı işlerin tutarı
2 milyar doları geçti. 3 yıl içinde yapılacak 15 milyar dolarlık
projelerden aslan payını Türkler alacak. İş yapan müteahhitlerin
arasında MHP kökenlilerin olması da dikkat çekiyor
Erbil merkez olmak üzere Süleymaniye ve Dohuk'a uzanan, Habur
Gümrük Kapısı'nda biten bir yolun öyküsü değil bu; nüfusu 5 milyona
dayanan Irak Kürdistan Bölgesi'ni (IKB) sıfırdan inşa eden Türk
işadamlarının öyküsü.
Bitirdikleri ve imzaladıkları kontratlarla yaklaşık 2 milyar
dolarlık iş üstlenen müteahhitler, Türkiye'den yapılan ithalatla
birlikte 10 milyar dolarlık bir pazarı sürüklüyor.
Karadenizli işadamları
IKB'de Barzani ve Talabani ile bağları olan bir iki şirketi
saymazsak, Karadenizlilerin ve MHP'li eski bir siyasetçinin aldığı
işlerin büyüklüğü göze çarpıyor. Kürdistan Bölgesi'nin merkezi
Erbil Havalimanı'na iner inmez, Türklerin yaptığı uluslararası
havalimanı ve konutlar karşılıyor yolcuları...
MHP'nin eski Tatvan İlçe Başkanı Orhan Nurduhan'ın kurduğu Nursoy
firması, Erbil ve Süleymaniye'yi uydu kentlerle, apartmanlarla
tanıştırıyor.
Karadeniz'in ünlü Çebi ailesinden Saffet Çebi'nin Yönetim Kurulu
Başkanı olduğu Mak-Yol ile Rizeli Mesut Yılmaz ve yine hemşerisi
Başbakan Tayyip Erdoğan'ın yakın dostu olan Mehmet Cengiz'in
şirketi Cengiz İnşaat'ın oluşturduğu Mak-Yol Cengiz Ortak Girişimi,
Erbil Uluslararası Havalimanı ihalesini 250 milyon dolara aldı,
maliyet ek işlerle 300 milyon doları buluyor.
Cengiz ve Mak-Yol'un Türkiye'deki Karadeniz Sahil Yolu
projelerindeki ortakları Mapa da Erbil'de atık su arıtma tesisi
kuruyor.
Barzani'nin 'Elegan' sarayı
Kürdistan Bölgesi'nin en çok iş alan müteahhit gruplarından bir
diğeri de Elegan. Elegan'ın sahibi İstemi Turanlıgil, Köln Güzel
Sanatlar Akademisi mezunu, "sanatçı-mimar" olarak anılıyor. Deniz
tutkusunu yat sektörüne yatırımla birleştiren Turanlıgil, Kürdistan
Bölgesi'nin en kilit binalarından birini yaptı. Irak Kürdistan
Bölge Başkanı Mesud Barzani'nin ancak kuş uçumu görebileceğimiz,
"sarayını" inşa etti. Erbil'in Sereraj bölgesindeki Barzani'nin
"Konuk Evi", "Başkanlık Sarayı" Elegan'ın elinden çıktı. Barzani
tüm yabancı konuklarını bu sarayda ağırlıyor, kimi zaman "medeni"
giysileri, kimi zaman da "peşmerge" kıyafetiyle. Konuklara pet
şişelerde su ve kahve ikram ediyor.
Bir gün Irak'ta su herkese bardakta ikram edilecek duruma gelirse,
burada güvenlik, sağlık ve medeniyet engelleri kalkmış
demektir!
Turanlıgil'in "sanatını" konuşturduğu diğer yapılar arasında yeni
inşa edilen Erbil Uluslarararası Havalimanı'nın "VIP" ve "CIP" gibi
özel karşılama salonları da yer alıyor.
165 bin dolardan başlıyor
Nursoy'un Erbil'de yap-sat usulü inşa ettiği konutların
yatırımcıları arasında Iraklı Kürtlerin en çok dinlediği ses
sanatçılarından Zekeriya da bulunuyor. İsveç'te yaşayan Zekeriya
arada sırada Erbil'e uğradığı zaman binmek üzere kendisi için özel
olarak imal edilen eski model Rolls-Royce benzeri otomobiller
yaptırmış.
Havuzdan tenis kortuna, kapalı otoparktan çocuk parkına kadar her
türlü sosyal tesisin de yapıldığı Nursoy Konutları'nı geziyorum.
Biri 10 katlı 44 daireden, diğeri 14 katlı 56 daireden oluşan 7'şer
blok.
Erbil'de evler eski ya da yeni ikişer katlı villa ya da müstakil
evler. Sadece Erbil'de oturanlar değil, bölgede yerleşimleri
olanlar için de bir "yatırım" cazibesi olarak algılanan konutlar
yeni bir yaşam sunuyor.
Bağdat'tan, Ürdün'den işadamları da bu konutlardan ediniyor. 300
metrekarenin üzerindeki daireler 165 bin dolardan başlayan
fiyatlarla satılıyor. Hem de 3-4 taksitle.
Nursoy, Süleymaniye'de de 12 blok inşa ediyor, 2'si tamamlandı.
Projenin Müdürü Atilla Koç, "Elektrik günde 3-4 saat veriliyor,
diğer zamanlarda jeneratör devreye giriyor. O nedenle klima, mutfak
ve aydınlatma için elektrik faturası ayda 300 dolardan
başlıyor."
Kuzey Irak'ta yiyecekten, barınmaya yaşamanın faturası da
artıyor.
Kültür Merkezi, Erbil'in gururu
Hangi kapıyı
çalsak, 'Kültür Merkezi'ni gördünüz mü?' sorusuyla karşılaşıyoruz.
Rusya'da Enka'nın parlamento binası gibi Yenigün'ün Erbil'deki
Kültür Merkezi de buranın yüz akı. Fiyat şişirilmemiş; "14.6 milyon
dolar"a mal olmuş.
Bina teknolojisinin tüm imkânlarını, estetik bir kaygı içinde
sunuyor. 7 blok, 20 bin metrekare inşaat alanı. 1250 kişilik
konser, 300 kişilik tiyatro, iki adet de 250 kişilik toplantı
salonları bulunuyor. 3 tane "çok önemli kişilere" yani VIP'e özel
toplantı salonu ve 8 tane süit çalışma ofisi merkezin hizmet
alanını genişletiyor.
Kürdistan bölgesinde tüm resmi binalarda yönetici odaları, otel
gibi yatak odalı, banyolu yapılıyor. Bizde bu türün örneği,
Ankara'da yeni inşa edilen AKP Genel Merkezi'nde görülüyor.
Çakılan her çivinin arkasında 913 Türk firması
var
Erbil'de 260, Süleymaniye'de 225, Dohuk'ta 97, Zaho'da 45, Akre'de
7 tane müteahhitlik firması bulunuyor.
Erbil'de 67, Süleymaniye'de 40, Dohuk'ta 30, Zaho'da 55, Akre'de 6
tane inşaat malzemesi satan firma var.
Erbil'de 13, Süleymaniye'de 12, Dohuk'ta 11, Zaho'da 7, Akre'de 3
tane ahşap doğrama montaj şirketi kuruldu.
Erbil'de 8, Süleymaniye'de 10, Zaho'da 12, Dohuk'ta 4, Akre'de 1
tane PVC ve plastik kaplama atölyesi açıldı.
Sıfırdan kent inşa ediyorlar
Mak-Yol / Cengiz İnşaat: Süleymaniye Uluslararası Havalimanı/ 300
milyon dolar
Mak-Yol: Kerkük-Altınköprü-Erbil Yolu (Dünya Bankası)/30 milyon
dolar
Tepe: Süleymaniye Üniversitesi/ 260 milyon dolar
Nursoy: Erbil ve Süleymaniye'de konutlar, Dohuk'ta 5 yıldızlı otel/
150 milyon dolar
IC İçtaş: Erbil Tıbbı Laboratuvarı ve Sağlık Merkezi/ 30 milyon
dolar
Kadri İvegen (Mehdi Zana): Erbil-Dohuk Berderaj Yolu/ 20 milyon
dolar
Günay İnşaat: Süleymaniye'de köprü, öğrenci yurdu, konutlar/ 70
milyon dolar
Günay İnşaat: Erbil içme suyu şebekesi/ 50 milyon dolar
Doskon: Barzani anıtmezarı, konut ve altyapı/ 50 milyon dolar
Çevikler: KDP Genel Merkezi/ 65 milyon dolar
Çevikler: Dohuk, Erbil ve Köy Sancak'ta öğrenci yurtları/ 40 milyon
dolar
Çevikler: 2004 villa konut/150 milyon dolar
Çevikler-AGS: Süleymaniye Havalimanı/ 40 milyon dolar
Çevikler-AGS: Erbil Selahaddin Üniversitesi/ 13 milyon dolar
Tigris: Kültür ve İçişleri bakanlıkları, Kürdistan Üniversitesi
(Özel Amerikan) bölümü/ 50 milyon dolar
Renas: Selahaddin-Erbil ve Ainkawa-Erbil Yolu, Selahattin içme suyu
şebekesi/ 35 milyon dolar
Taş Yapı: Kanalizasyon, köprü/ 150 milyon dolar
Hazinedaroğlu: Erbil Soran ilçesi su tasfiye, isale hattı/70 milyon
dolar
Çankırı: Erbil konut, Enfal anıtı/ 65 milyon dolar
Yenigün: Erbil Kültür Merkezi/ 15 milyon dolar
77 İnşaat: Köprü, beton güvenlik bariyerleri, alt ve üstgeçitler/
500 milyon dolar
Zafer İnşaat: Süleymaniye'de inşaat/ 700 bin dolar, Kerkük
Havalimanı modernizasyonu/ 60 milyon dolar
Yüksel: Musul Havalimanı/ 250 milyon dolar
Elegan: Erbil banka inşaatları, Serarej'de Devlet Sarayı,
havalimanı içinde konut/ 80 milyon dolar
Asfa: İnşaat Kerkük, Tigrit, Bakuba/ 15 milyon dolar
Bejrman: Altyapı inşaatı/ 5 milyon dolar
Gürbağ: Dohuk, Zaho içme suyu şebekesi, Erbil et entegre tesisi,
kapalı spor salonu/ 60 milyon dolar
Tek İmaj: Köy Sancak'ta 2 üniversite binası/ 40 milyon dolar
Serpil Yılmaz-Milliyet