İşte tartışılan Başkanlık sistemi
Abone olBaşbakan Erdoğan'ın ortaya attığı başkanlık sistemi neleri içeriyor? İşte avantajları ve dezavantajlarıyla o sistem...
Başbakan Erdoğan, dün yaptığı sürpriz bir öneriyle siyaseti
ısıttı. Başkanlık sisteminin Türkiye’nin gündemine gelebileceğini
ve bu sisteme sıcak baktığını söyleyen Erdoğan, “2011’den sonra
atılacak adımlarla bu geçişin sağlanması lazım” dedi.
Peki Erdoğan'ın Başkanlık sistemi nasıl bir sistem? Avantajları ve
dezavantajları neler?
İşte Başkanlık sistemi:
Başkanlık sistemi dünyada genel olarak iki farklı şekilde
uygulanıyor. Fransa gibi bazı cumhuriyet rejimlerinde Cumhurbaşkanı
(Şu anda Sarkozy) aynı zamanda devlet başkanı unvanına sahip ancak
altında bir de Başbakan bulunuyor. Yürütme yetkisini başbakanla
başkan paylaşıyor. Son söz Cumhurbaşkanı’nda oluyor. ABD gibi bazı
ülkelerde ise devlet başkanı (Şu anda Obama) hemen hemen tüm
yürütme yetkisini kendinde topluyor. Dünyada Başkanlık sistemini
uygulayan ülkelerin sayısı 38. Bunlar arasında ABD, Venezuela,
Güney Kore, Meksika, Panama, Filipinler, Kenya, Kıbrıs, Brezilya,
Ermenistan, Afjantin ve Afganistan gibi ülkeler bulunuyor.
ÖZELLİKLERİ
- Başkan yasa tasarısı sunamıyor. Buna rağmen başkanın
yasama kararını veto hakkı var. Bir üst kurul da bu veto kararını
reddedebilir.
- Başkanın görev süresi bellidir. Seçimlerden sonraki 4 yıl içinde
başkan çok aşırı bir durum olmadığı sürece görevde kalır. Fakat
bazı ülkelerde başkan yasalara karşı geldiği zaman görevden
uzaklaştırılabiliyor.
- Yürütme organı kişiler üstü bir kurum. Bakanlar kurulu
başkanın düşüncesine, siyasetine göre hareket eder. Buna rağmen
mahkemelere karışamıyor. Başkanın bakanlar kurulu, ordu ya da
yürütme organından bir üyeye müdahalesi olabilir ancak mahkeme
kararını reddetme ya da hakimlere emir verme yetkisi
yoktur.
- Verilen cezayı hafifletmek ya da affetmek genellikle yasama ve
yürütmeyi ayıran devlet başkanlarındadır.
Eleştirileri...
OTORİTERİZME NEDEN OLABİLİR: Siyaset bilimciler ve
akademisyenler tarafından istikrarlı olmadığı ve demokratik olmayan
bir sistem yaratma riskinin bulunduğu nedeniyle eleştiriliyor.
GÜÇLER AYRILIĞI: Bazı durumlarda devletin değişik
organları arasında istenmeyen tıkanıklara neden olabileceği
belirtiliyor.
BAŞKANLARIN DEĞİŞMEZLİĞİ: Başkan olan kişinin 4
yıllık görev süresi dolmadan başkanlıktan uzaklaştırılmasının çok
zor olması bir başka eleştiri konusu.
AVANTAJLARI...
DOĞRUDAN: Doğrudan halk oy verip başkanı seçiyor.
Bu başkanın anayasal gücünü arttırır.
GÜÇLER AYRILIĞI: Başkanlık sistemiyle birlikte
başkanlık ve yasama organı ayrılıyor. Bu sayede her iki kurum
birbirini denetleyebiliyor.
HIZ VE KARARLILIK: Güçlü bir başkanla birlikte
alınacak kararlar hızlanabilir.
İSTİKRAR: Görevinde istikrarlı bir biçimde 4 yıl
boyunca kalan başkan, her an görevden alınma ihtimali olan bir
başbakandan daha çok istikrar sağlar.
FARKI...
- Başkanlık sisteminde esas nokta yasama ve hükümetin yürütme
organlarının ayrılmasıdır. Buna karşılık bakanlık sisteminde yasama
ve yürütme bakanlarla sağlanıyor. Bakanlar ise başbakana bağlı.
- Başkanlık sisteminde başkan olarak seçilen kişinin görev süresi
dolmadan görevden uzaklaştırılması çok zordur. Buna karşılık meclis
seçiminde hükümet, başbakan ya da bakanlar halk tarafından tepki
aldıkları zaman düşebilir.