İşte A'dan Z'ye ayrıntılı oruç rehberi

Diyanet İşleri Başkanlığı, Ramazan için internetten ulaşılabilecek "Oruç ve Zekat Rehberi" hazırladı. Oruçla ilgili bilinmesi gereken herşeyi "pdf" formatında indirilebilecek rehberde toplayan Diyanet, orucu bozan ve bozmayan hallerle ilgili sorulara ise 19 başlıkta cevap verdi.

1. Hangi şeyler orucu bozup sadece kazayı gerektirir?

Yolculuk, hastalık, ileri derecede yaşlılık gibi meşru bir mazerete dayalı olarak bozulan orucun, sadece kaza edilmesi gerekir.

Ayrıca, kasıt olmaksızın yemek-içmek; beslenme amacı ve anlamı taşımayan, yenilip içilmesi mutat olmayan veya insan tabiatının meyletmediği şeylerin yenilip içilmesi orucu bozar ve sadece kazasını gerektirir.

Ramazanda bir mazeret olmaksızın tutulmayan oruçlar, gününe gün kaza edilir. Ancak mazeretsiz olarak Ramazan orucunu tutmamak büyük günah olup ayrıca bundan dolayı tövbe ve istiğfarda bulunmak gerekir. Ramazan ayı günahların affı için bir fırsattır. Diğer günlerde tutulan oruç kıymet itibariyle Ramazanda tutulan orucun yerini tutamaz.

2. Oruç kefareti ne demektir?

Hangi durumlarda gerekir?

Oruç kefareti, Ramazan orucunun, mazeretsiz olarak bozulması sebebi ile bir ceza olarak,Ramazan dışında peş peşe iki kameri ay veya altmış gün oruç tutmak demektir.
Meşru bir mazeret bulunmaksızın yemek, içmek, cinsel ilişkide bulunmak ya da bu anlama gelecek fiillerden birini yapmakla oruç bozulur ve bozulan orucun kaza edilmesi
gerekir. Eğer bu şekilde bozulan oruç Ramazan orucu ise ayrıca kefaret orucu tutmak
gerekir. Oruç kefaretini oruç tutma yolu ile ödeme sağlığı elvermeyen kimse 60 fakiri bir
gün ya da bir fakiri 60 gün doyurur. Âdet hâlinde bulunan kadınlar, bu günlerinde kefaret
oruçlarına ara verirler. Bu durumlarından çıkar çıkmaz ara vermeden kefaret orucuna
devam ederek 60 günü tamamlarlar.

Şafii mezhebine göre mazaretsiz olarak Ramazan orucunun yeme-içme ile bozulması durumunda kefaret değil sadece kaza gerekir.

3. Unutarak yemek, içmek orucu bozar mı?

Unutarak yemek, içmek orucu bozmaz. Peygamber Efendimiz, “Bir kimse oruçlu
olduğunu unutarak yer, içerse orucunu tamamlasın, bozmasın. Çünkü onu, Allâh
yedirmiş, içirmiştir” buyurmuştur. (Buhari, “Savm”, 26) Unutarak yiyen içen kişi, oruçlu
olduğunu hatırlarsa hemen ağzındakileri çıkarıp ağzını yıkar ve orucuna devam eder.
Oruçlu olduğunu hatırladıktan sonra yeme içmeye devam eden kişinin orucu bozulur.

4. Diş fırçalamak orucu bozar mı?

Diş fırçalamakla oruç bozulmaz. Bununla birlikte, diş macununun veya suyun boğaza
kaçması hâlinde oruç bozulur ve kazası gerekir. Orucun bozulma ihtimali dikkate
alınarak, dişlerin imsakten önce ve iftardan sonra fırçalanması uygun olur.

5. Kusmakla oruç bozulur mu?

Kendiliğinden kusmakla oruç bozulmaz. Ancak kişinin kendi isteği ve müdahalesiyle
meydana gelen kusma, “ağız dolusu” olması hâlinde, orucu bozar.

B. Sağlık Problemleri ve Oruç

Tıbbın gelişmesi ile günümüzde pek çok yeni muayene ve tedavi yöntemleri ortaya çıkmıştır.

Bunların bir kısmı orucu bozmakta bir kısmı ise bozmamaktadır. Bu yöntemlerle ilgili belli başlı sorular ve cevapları şöyledir:

1. Astım hastalarının oksijen spreyi kullanmaları orucu bozar mı?

Akciğer hastalarının kullandıkları spreyden, bir kullanımda 1/20 ml. gibi çok az bir miktar
ağıza sıkılmaktadır. Bunun da önemli bir kısmı ağız ve nefes boruları cidarında emilerek yok olmaktadır. Bundan geriye bir miktarın kalıp tükrük ile mideye ulaştığı konusunda kesin bir bilgi de yoktur. Abdest alırken ağızda kalan su ile kıyaslandığında, bu miktarın çok az olduğu görülmektedir. Hâlbuki oruçlu, abdest alırken ağzına verdiği sudan geri kalan miktarın mideye ulaşması hâlinde orucun bozulmayacağı konusunda hadis (Dârimî,“Savm”, 21) ve ‹slâm bilginlerinin icmaı vardır. Hz. Peygamber’in oruçlu iken misvak
kullandığı, sahih hadis kaynaklarında yer almaktadır. (Buharî, “Savm”, 27) Diğer
taraftan, “kesin olarak bilinen, şüphe ile bozulmaz” kaidesi gereğince, mideye ulaşıp
ulaşmadığı konusunda şüphe bulunan söz konusu madde ile oruç bozulmaz.

Bu itibarla astımlı hastaların, rahat nefes almalarını sağlamak amacıyla ağza püskürtülen
oksijenli ilaç orucu bozmaz.

GÖZ VE BURUN DAMLALARI ORUÇ BOZAR MI?
AYRINTILI REHBERİNİZ HABERİN DEVAMINDA... [PAGE]

2. Göz damlası kullanmak orucu bozar mı?

Uzman göz doktorlarından alınan bilgilere göre, göze damlatılan ilaç miktar olarak çok az (1 mililitrenin 1/20’si olan 50 mikrolitre) olup bunun bir kısmı gözün kırpılmasıyla dışarıya atılmakta, bir kısmı gözde, göz ile burun boşluğunu birleştiren kanallarda ve mukozasında mesamat yolu ile emilerek vücuda alınmaktadır. Damlanın yok denilebilecek kadar çok az bir kısmının, sindirim kanalına ulaşma ihtimali bulunmaktadır. Bu bilgiler, yukarıdaki bilgilerle birlikte değerlendirildiğinde, göz damlası orucu bozmaz.

3. Burun damlası kullanmak orucu bozar mı?

Tedavî amacıyla burna damlatılan ilacın bir damlası, yaklaşık 0,06 cm3’tür. Bunun bir
kısmı da burun çeperleri tarafından emilmekte olup çok az bir kısmı ise mideye
ulaşmaktadır. Bu da, dini açıdan abdestte ağza su vermede olduğu gibi af kapsamında
değerlendirildiğinden orucu bozmaz.

4. Kalp hastalarının dilaltı hapı kullanması orucu bozar mı?

Bazı kalp rahatsızlıklarında dilaltına konulan ilaç, doğrudan ağız dokusu tarafından emilip
kana karışarak kalp krizini önlemektedir. Söz konusu ilaç ağız içinde emilip yok
olduğundan mideye bir şey ulaşmamaktadır. Bu itibarla, dilaltı kullanmak orucu bozmaz.

5. Her gün hap kullanmak zorunda olan hastaların oruç tutmaları gerekir mi?

Hastalık, Ramazan’da oruç tutmamayı mubah kılan özürlerdendir. Bir kimsenin oruç
tuttuğu takdirde hastalanacağı, hasta ise hastalığının artacağı tıbben veya tecrübe ile
sabit olursa oruç tutmayabilir. İyi olunca da yalnız yediği günler sayısınca kaza etmesi
gerekir. Ayet-i Kerime’ de “Sizden her kim hasta yahut yolcu olursa tutamadığı
günler sayısınca diğer günlerde oruç tutar” buyrulmuştur. (Bakara, 2/184)

Ömrü boyunca bu durumda hasta olan kişiler ise, her gün için bir fidye verirler. Yoksul ve
muhtaç kişilerin fidye vermeleri de gerekmez. Zira dinimizde hiç kimse gücünün üstünde
bir sorumlulukla yükümlü tutulmamıştır.

6. Endoskopi, kolonoskopi yaptırmak,makat veya ferçten ultrason çektirmek orucu bozarmı?

Mideyi görüntülemek veya mideden parça almak için yaptırılan endoskopide, ağız yoluyla
mideye tıbbî bir cihaz sarkıtılmakta ve işlem bittikten sonra çıkarılmaktadır. Kolonlardaki
hastalığı teşhis etmek amacıyla, bağırsak içini görüntülemek veya parça almak
için yapılan kolonoskopide, makattan bağırsaklara cihaz gönderilmekte ve işlem bittikten sonra çıkarılmaktadır. Kolonoskopide, hemen daima, endoskopide de genellikle,
incelenecek alanın temizliğini sağlamak amacıyla cihaz içinden su verilmektedir.

Lavman yaptırmak konusunda ise, iki durum söz konusudur; kalın bağırsaklarda su,
glikoz ve bazı tuzlar emildiği için, gıda içeren sıvının bağırsaklara verilmesi veya orucu
bozacak kadar su emilecek şekilde verilen suyun bağırsakta kalması durumunda oruç
bozulur. Ancak, suyun bağırsaklara verilmesinden sonra bekletilmeyip bağırsakların
hemen temizlenmesi durumunda, verilen su ile birlikte bağırsaklarda bulunan dışkının
dışarıya çıkarıldığı ve bu esnada emilen su da, çok az olduğu için oruç bozulmaz.

İĞNE YAPTIRMAK, HASTAYA SERUM VE KAN VERMEK ORUCU BOZAR MI?
AYRINTILAR DEVAM SAYFASINDA... [PAGE]

11. İğne yaptırmak, hastaya serum ve kan vermek orucu bozar mı?

İğnenin orucu bozup bozmayacağı, kullanılış amacına göre değerlendirilebilir. Ağrıyı dindirmek, tedavi etmek, vücudun direncini artırmak, gıda vermek gibi amaçlarla enjeksiyon yapılmaktadır. Gıda ve keyif verici olmayan enjeksiyonlar, yemek ve içmek anlamına gelmediklerinden orucu bozmazlar. Ancak gıda ve/veya keyif verici enjeksiyonlar orucu bozar. Hastaya serum veya kan verilmesi de, aynı hükme tabidir.

12. Diyaliz uygulaması orucu bozar mı?

Böbrek yetmezliği hastalarına uygulanan diyaliz, periton diyalizi, hemodiyaliz olmak üzere
iki çeşittir. Periton diyalizi, karın boşluğuna verilen özel bir solüsyon aracılığı ile, hastanın
kendi karın zarı kullanılarak kanın zararlı maddelerden arındırılması ve sıvı dengesinin
sağlanması işlemidir. Hemodiyaliz ise, kanın vücut dışında bir makina yardımı ile temizlenip
vücuda geri verilmesi işlemidir. Kan bir iğne aracılığı ile hastanın kolundan alınır. Hemodiyaliz makinası, diyalizör denen bir filtreden kanı sürekli geçirerek zararlı maddeleri ve fazla suyu filtre eder. Filtre edilen temiz kan ikinci bir iğne ile hastanın damarına geri verilir. Bu işlem yapılırken bazen, gıda içerikli sıvı verilmesi gerekmektedir. Buna göre hastaya herhangi bir sıvı maddesi verilmeden gerçekleştirilen hemodiyalizde oruç bozulmaz.

Diğer diyaliz çeşitlerinde ise, vücuda gıda içerikli sıvı verildiği için oruç bozulur.

13. Anjiyo yaptırmak orucu bozar mı?

Halk arasında anjiyo (anjiyografi) olarak bilinen operasyon, teşhise veya tedaviye yö
nelik olarak uygulanmaktadır. Anjiyografi vücut damarlarının görüntülenmesi demektir.
Damar içine damarların görünür hâle gelmesini sağlayan ve kontrast madde olarak
tanımlanan ilaç verilerek, anjiyogram adı verilen filmler elde edilir. Anjiyografi sayesinde
organları besleyen damarlar görüntülenerek damar hastalıkları veya bu damarlardan beslenen organlara ait tanı koydurucu bilgiler edinilir. Tedaviye yönelik olarak uygulanan
anjiyonun klasik yöntemi anjiyoplastidir. Bu ise, dar veya tam tıkalı damarların balon ya
da stent denilen özel araçlarla tekrar açılması için yapılır. Bu bilgiler ışığında gerek anjiyografi, gerekse anjiyoplasti operasyonlarında yemek ve içmek anlamı bulunmadığından,
oruç bozulmaz.

14. Biyopsi yaptırmak orucu bozar mı?

Tahlil amacıyla vücudun herhangi bir organından parça alınması (biyopsi), orucu bozmaz.

15. Kan aldırmak orucu bozar mı?

Kan aldırmak orucu bozmaz. Nitekim Hz. Peygamber ihramlı iken ve oruçlu bulunduğu
sırada kan aldırmıştır. (Buharî, “Tıb”, 11, “Sayd”, 11, “Savm”, 22) Ayrıca Hz. Peygamber : “Üç şey vardır orucu bozmaz: Kan aldırmak, kusmak, ihtilam olmak”. (Tirmizi, “Savm”, 24)
buyurmuştur.

16. Oruçlu kimse akupunktur yaptırabilir mi?

Akupunktur; vücutta belirli noktalara iğne batırmak suretiyle çeşitli hastalıkları tedavi
etme metodudur. Akupunktur uygulanması hâlinde, vücudun beslenmesi, gıda alması söz
konusu olmadığından, akupunktur yaptırmak orucu bozmaz.

17. Merhem ve ilaçlı bant kullanmak orucu bozar mı?

Deri üzerindeki gözenekler ve deri altındaki kılcal damarlar yoluyla vücuda sürülen yağ,
merhem ve benzeri şeyler emilerek kana karışmaktadır. Ancak cildin bu emişi, çok az
ve yavaş olmaktadır. Diğer taraftan bu yeme içme anlamına da gelmemektedir. Bu itibarla, deri üzerine sürülen merhem, yapıştırılan ilaçlı bantlar orucu bozmaz.

18. Oruçlu kimsenin dişlerini tedavi ettirmesi orucu bozar mı?

Oruçlu bir kimsenin morfinli veya morfinsiz olarak dişlerini tedavi ettirmesi veya çektirmesi
orucu bozmaz. Ancak tedavi esnasında kan veya tedavide kullanılan maddelerden
herhangi bir şeyin yutulması orucu bozar.

19. Susuz olarak hap yutmak orucu bozar mı?

Oruçlu bir kimse meşru mazeret olmaksızın gıda veya ilaç cinsinden bir şeyi ister su ile,
ister susuz olarak yer veya içerse orucu bozulur ve kefaret gerekir. Ancak oruç bozmayı
mubah kılacak ölçüde bir rahatsızlık sebebiyle ilaç alınmış ise, oruç bozulur ve kendisine
yalnız kaza gerekir, kefaret gerekmez.

C. Özel Hâllerinde Kadınlar ve Oruç

1. Kadınlar hayız ve nifas hâllerinde oruç tutabilirler mi?

Kadınlar hayız ve nifas hâllerinde, oruç tutmazlar. (Buharî, “Hayz”, 1; Müslim, “Hayz”,
14, 15) Daha sonra tutamadıkları oruçlarını kaza ederler. Bu konuda müçtehitler görüş
birliği içindedirler.

2. Oruçlu iken hayız / âdet gören kadın ne yapar?

Oruçlu iken hayız olan/âdet gören kadının orucu bozulmuş olduğundan yiyip içer. Şu kadar var ki, böyle bir kadın, yiyip içebileceği gibi edeben oruçlu gibi davranmaya devam etmesi uygun olur.

3. İmsak vaktinden sonra âdet hali sona eren bir kadın oruç tutabilir mi?

İmsak vaktinden sonra âdet hali sona eren bir kadın, o gün hiçbir şey yiyip içmemiş olsa
bile, oruç tutmuş sayılmaz.

4. Bayanların Ramazanda âdet geciktirici ilaç kullanmaları caiz midir? Ayrıca
kullandığı ilaç sebebiyle âdeti geciken bir bayanın tuttuğu oruçlar geçerli midir?

Ay hâli oruç tutmaya manidir. Bu hâlde iken tutulan oruç geçerli olmaz. ‹laç etkisi ile de
olsa, akıntı olmadıkça ay hâli vuku bulmuş olmayacağından tutulan oruç geçerlidir.
Ancak hayız kanı ile vücutta biriken zararlı maddeler dışarı atıldığından, vücudun
sıhhati bakımından ay hâlini önlemek için ilaç kullanılması tavsiye edilmez.