İngilizler de Osmanlıyı fişlemiş
Abone olİngilizler, Osmanlı'yı A'dan Z'ye fişlemiş! Bu fişleme de öyle böyle değil! Bazı isimler için söylenenler ise bir hayli ilginç!
İngiltere, Osmanlı Devleti'nin son 20 yılındaki bütün
devlet adamlarını, bürokratları, üst düzey askerî yetkilileri ve
aşiret reislerini fişlemiş. Fişlenenler arasında kimler yok
ki...
Padişah başta olmak üzere şehzadeler, sadrazamlar, bakanlar,
şeyhülislamlar, bürokratlar ve askerler bu fişlenmeden nasibini
almış! İşin ilginci ise fişleme metodu ve içeriği hayli tanıdık
geliyor. Fişlenen her tarihî şahsiyetle ilgili bilgilerin yanında
kişilerin psikolojik tahlilleri yapılıyor. Özellikle kişisel
zaafları, korkuları, evhamları, dostlukları ve düşmanlıkları,
siyasî görüşleri ve ailevî sorunları dikkatle not edilmiş.
BELGELER AMERİKA'DA
1917 yılında yapılan fişlemeleri 90 yıl sonra ortaya çıkaran isim
tarihçi Doç. Dr. Bülent Özdemir. Amerika Milli Arşivi'nde araştırma
yaparken bir rastlantı sonucu 'hizmete özel' adlı
kapsamlı belgelere ulaşan Özdemir, bir anlamda imparatorlukta
yaşayan şahsiyetlerin fişlendiğini görünce oldukça şaşırmış.
Özdemir'i şaşırtan belgeler, I. Dünya Savaşı yıllarında Amerika'nın
Halep Konsolosluğu görevinde bulunan Cornelius Van H. Engert'e ait
özel evraklarıdır. Araştırmalarını biraz daha derinleştiren
Özdemir, soluğu İngiltere Milli Arşivi'nde alır. İngiltere'de de
yine aynı yıllarda imparatorluğun Güneydoğu Anadolu ve Irak ve
Suriye topraklarında yaşayan aşiretler ve liderleri hakkında
toplanan bilgilerin bir araya getirildiği İngiliz istihbarat
raporlarına rastlar. Bölgede yaşayan aşiret liderleri, dinî
liderler, siyasetçiler, İngiltere'nin planları, bölgenin şartları
ve dengelerin nasıl kurulduğu bilgileri yetkililerin hizmetine
sunulmuş.
FİŞLENEN TÜRKİYE
Yıllardır İngiliz arşivlerinde saklı tutulan istihbarat raporlarını
"Fişlenen Türkiye" adlı kitabında (Yeditepe Yayınları) ifşa eden
Özdemir, Osmanlı'yı idare eden devlet adamlarının, sivil ve askerî
yetkililerin içler acısı halini gözler önüne seriyor.
İNGİLİZLERİN FİŞLEDİĞİ BAZI İSİMLER
SULTAN V. MEHMET: 70 yaşında. Sade bir yaşama ve
sevecen bir yaratılışa sahip birisi. Sultan, iktidara
geldiklerinden beri ona bir kukla gibi davranan ve hanedanın diğer
üyelerini hor gören İttihat ve Terakki'nin kurbanı olarak
görülmelidir.
YUSUF İZZETTİN EFENDİ : Padişahın ilk yeğeni. 57
yaşında. Sultan Abdülaziz'in oğlu. Sinirli karakterli bir zavallı.
Sağlığı hakkında sürekli yaşadığı halüsinasyonların kurbanı.
Alelade bir zekâya ve sessiz bir yapıya sahip.
ABDÜLMECİD EFENDİ: 1908'den sonra bir süreliğine
cemiyet onu şeklî başkan olarak kullanmayı düşündü. Cemiyet'in önde
gelen üyelerinin çoğunun üstad seviyesinde oldukları Türk
Farmasonluğu üyeliğine kabul edilmesi problem oldu.
PRENS SEBAHATTİN: Yaşı 35. Paris Jön Türklerinin
organizatörlerinden birisi, fakat sonradan Cemiyet ile bağını
kopardı. Türk olmayan ırkların istedikleri otonomi çizgisinin
liderliğini yapması sebebiyle hain ve dönek kabul edilmektedir.
İngiltere sempatizanı ve vatansever bir Türk fakat güvenilmeyecek
kadar zayıf biri.
CEMAL PAŞA: Jön Türk. Bir 'Doğulu'dan daha çok
'Güneyli' bir mizaca sahip. Dürüst, yaratıcı fakat düşüncesizce
hareket eden biri. Öfkeli bir mizacı var ve çevresindekilere kaba
davranan biri. Büyük bir enerji ve azim sahibi. Gerçekleri
görmekten alıkoyan ve şovenizme varan coşkulu bir vatanseverlik
duygusu vardır.
ENVER PAŞA: 1913'ten beri Harbiye nazırı. Yaklaşık
165 cm boyunda, zayıf bir fiziğe sahip ama İtalyan saç tarzı ile
oldukça yakışıklı. Açık tenli, parlak gözleri ile tebessüm
ettiğinde oldukça çekici bir görünümü var. Oldukça sessiz ve ağzı
sıkı biri. Cemiyet'in politikalarında çok etkin olmasına rağmen
uzun zaman arka planda kalmayı başardı.
FERİD PAŞA (DAMAT): Kültürlü ve okuyan birisi.
Eski Sultan döneminde liberal birisiydi ve Jön Türklerin başa
geçmelerine büyük oranda yardım etti. Ancak onların metotlarından
iğrendi ve onların karşısında yer almaya başladı. Jön Türkler,
ülkeden ayrılması için onu yıldırmaya çalıştılar.
MAHMUT ŞEVKET PAŞA (GENERAL): Yarı Arap olarak
oldukça akıllı biri ve İttihat ve Terakki ile ilişkisi olmasına
rağmen tam üyesi olup olmadığı şüpheli.
MUSA KAZIM: 1908 sonrasında İttihat ve Terakki'ye
katıldı. Aynı zamanda yeni açılan bir mason locasına kaydoldu.
Mason locasına kaydolan ilk şeyhülislam olarak bundan fazlasıyla
yararlandı.
DR. RIZA TEVFİK: Yarı Çerkez, yarı Arnavut.
1908'deki rejim değişiminden önce ve sonra Jön Türklere özverili
hizmetler sunmuş, dürüst bir liberal. Jön Türkler, liberal olmayan
ve jakoben metotlar kullanınca onların karşısında yer aldı.
SÜLEYMAN NAZİF: Musul valisi. Diyarbakırlı.
Eskiden gazeteciydi. Kendi çıkarlarına ülkeden daha fazla önem
verir. Şimdi fakir düşmüş olan köklü ve nüfuzlu bir Kürt ailesinin
mensubudur. Jön Türk Partisi taraftarı. Sağlam ayakkabı değil.
YUNUS NADİ BEY: Bir gazeteci ve siyasi bir
dalavereci. Önce şantaj yaparak hayatını sürdürmekteydi sonra
İttihat ve Terakki Partisi'ne katıldı ve özellikle bir Pan-İslamist
olarak gelişim gösterdi. Almanya yararına çalışmakta.
Abdullah Kılıç / ZAMAN