Demirel, Kırgızistan'ı uyarmıştı
Abone olKargaşanın yaşandığı Kırgızistan'ı Süleyman Demirel, daha önce uyarmıştı. Demirel, yakın dostu Askar Akayev'in iki yanlış yaptığını ortaya koydu.
9. Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel, devrilen Kırgızistan lideri
Askar Akayev'in iki yanlış yaptığını belirtiyor. Demirel'e göre bu
yanlışlar, söz vermesine rağmen yeniden lider olmak istemesi ve
geçen seçimlerde adayları lisan sınavına sokmasıydı Orta Asya Türk
cumhuriyetleriyle en fazla ilgilenen lider 9. Cumhurbaşkanı
Süleyman Demirel'di. Türk cumhuriyetlerinin bağımsızlıklarına
kavuştukları dönemde önce Başbakan, sonra Cumhurbaşkanı olan
Demirel, yıllar boyu bu ülkeler ve liderleriyle sıcak ilişkisini
sürdürdü. Dışa açılmalarında, uluslararası ilişkilerinde katkıda
bulundu. Liderlerle kişisel dostluklar kurdu. Demirel'in yakın
dostluk geliştirdiği liderlerden biri de Kırgızistan Devlet Başkanı
Askar Akayev'di. Demirel, Kırgızistan'daki gelişmeleri, Akayev'in
devrilmesini ve akıbetini nasıl görüyor? Akayev'in yanlışı 9.
Cumhurbaşkanı Demirel, dünkü görüşmemizde yakın dostu Akayev'le
ilgili olarak şu değerlendirmeyi yaptı: "Akayev, çok iyi okumuş,
çok iyi yetişmiş biriydi. İyi bir entelektüeldi. İyi bir Kırgız
milliyetçisiydi. Yaptığı yanlıştı. Yanlışlarından biri, aday
olmayacağım diye söz verdiği halde yeniden devlet başkanı olmak
istemesiydi. Diğeri, geçen seçimlerde adayları lisan sınavına
(Kırgız dilinde) sokması ve o sınavla adayları elemesiydi. Bunlar
yanlıştı. Akayev, Kırgızistan için çok şey yapmıştır, her şeyi
yapmıştır. Her şey yetmemiştir. Her şey de bazen yetmez. Fert
başına milli gelir artmamış, düşmüştür. Ayrıca Kırgızistan'da ikili
bir yapı vardır. Kuzeyli, güneyli sorunu vardır. Güneyliler
kendilerini asilzade sayarlar. Yaşananlar talihsiz bir durumdur."
Uyarmıştım Demirel, Orta Asya cumhuriyetlerinde iktidarların
muhalefet hareketleri tarafından devrilmesini değerlendirirken
şöyle konuştu: "Kırgızistan'da yaşananlar benim için sürpriz
olmamıştır. Bu ülkeler bağımsızlıklarına kavuşalı neredeyse 15 yıl
oluyor. 10. yıldan itibaren geçişlerin sancılı olacağı belli olmaya
başlamıştı. Ben o zaman, bu geçişin çok sancılı olacağını
söylemiştim, yazmıştım. Gidiş görülüyordu. İktidar mücadelesinin,
iktidarın el değiştirmesinin sakin olmayacağını, büyük sancılarla
gerçekleşeceğini belirtmiştim. Sorun öz itibarıyla iyi yönetim,
doğruyu zamanında görmek/görememek sorunudur." Neden yıkılıyorlar?
Demirel, Orta Asya cumhuriyetlerinde iktidarların neden yıkıldığını
ise şöyle izah etti: "Bu cumhuriyetler ortaya çıktığında birinci
sorun güvenlikti. Devletlerin güvenliği sağlaması en önde gelen
sorundu. Tabii, arkasından demokrasiye geçiş, ekonomik ve toplumsal
yeniden yapılanmaydı. Bir sistemi değiştirip yerine yenisinin
konulması gerekiyordu. Kolay iş değildir. Mühim olan şudur; Eski
rejimde halk zaruri ihtiyaçlarını bedava karşılayabiliyordu.
Elektrik, su, yakıt, ısınma bedavaydı. Zaten Sovyet sistemi de bu
yüzden çöktü. Bu bedavayı karşılayacak üretimi yapamadı. Yeni
cumhuriyetlerde ortadan kalkan bu sistemin yerine piyasa
ekonomisini, onun üretim gücünü, kurumlarını yerleştirmeleri
gerekiyordu. Demokrasiye geçmeleri gerekiyordu. Tam olmasa bile
demokrasinin bazı kurumlarını yerleştirmeleri zorunluydu.
Kırgızistan'a baktığınızda 1990'a kıyasla fert başına milli gelir
düşmüştür. O seviyenin altında kalmıştır." Domino etkisi Demirel,
her ülkenin koşullarının diğerinden farklı olduğuna değinirken,
Kırgızistan'daki gelişmelerin domino etkisiyle diğer ülkelerde
yaşanıp yaşanmayacağına ilişkin olarak da şu değerlendirmeyi yaptı:
"Her ülkenin durumu diğerinden farklıdır. Bu tür gelişmeler önce
Gürcistan'da başladı. Şevardnazde, Gürcistan'ı kuran liderdir. İyi
yetişmiş bir devlet adamıdır. Ama devrin aradığı adam farklıydı.
Gürcistan ve Kırgızistan bu ülkeler arasında en fakirleridir.
Fakirlik de çok önemli bir faktördür." Türkmenbaşı'na nasihat
Demirel, kendini ömür boyu devlet başkanı seçtiren Türkmenistan
Devlet Başkanı Türkmenbaşı'yla ilgili sorumuzu ise şöyle yanıtladı:
"Türkmenistan zengin bir ülke. Kaynağı çok, nüfusu az, küçük bir
ülke. Şartları farklı. Tabii zenginlik de bazen yetmez. Bazı
olaylar zengine, fakire bakmaz. Türkmenbaşı kendisinden başkasına
razı olmaz, kıyaslama kabul etmez. Ama akıllıdır. Doğruyu görür."
İki lider yakın dosttu Orta Asya Türk cumhuriyetleriyle en çok
ilgilenen lider olan Süleyman Demirel'in, Askar Akayev'le kişisel
dostluğu vardı. Demirel, Bişkek'te bir açılış töreninde Akayev'le
görülüyor. YAZI:Fikret BİLA MİLLİYET