Cumhurbaşkanı Erdoğan: "Milletimizin gıda güvenliği ülkemiz için milli güvenlik meselesine dönüştü"

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 4. Tarım Orman Şurası Sonuç Bildirgesi Programı'nda önemli açıklamalar yaptı. Erdoğan, tarım şurasında 86 karar alındığını belirtti. Erdoğan kararların bir kısmını kendisi açıkladı.

Erdoğan, "İklim krizinin etkilerini daha fazla hissetmeye başladık, bu 'yeni normalde' toprağın, suyun, tarım ve hayvancılığın önemi günden güne artıyor" dedi. Erdoğan, "Milletimizin gıda güvenliği, ülkemiz için milli güvenlik meselesine dönüştü. Su, tarım ve hayvancılık politikalarımızı bu gerçeğin ışığında tayin ediyoruz." dedi. 

Erdoğan, "Gıdalardaki antibiyotik ve pestisit kalıntısının önlenmesi için etkin mücadele yürüteceğiz" şeklinde konuştu.

"Yeni bir destekleme modelimizi devreye aldık"

Erdoğan'ın açıklamaları şöyle: "Akdeniz kuşağında yer alan bir ülke olarak iklim krizinin etkilerini daha fazla hissetmeye başladık. 'Yeni normal' olarak adlandırılan bu dönemde, bilhassa bizim için toprağın, suyun, tarım ve hayvancılığın önemi günden güne artıyor. Gelinen noktada milletimizin gıda güvenliğini temin etmek, ülkemiz için milli güvenlik meselesine dönüşmüştür. Su, tarım ve hayvancılık politikalarımızı işte bu gerçeğin ışığında büyük bir ciddiyetle tayin ve tatbik ediyoruz." 

Bu doğrultuda, devrim niteliğindeki üretim planlamasının başarıyla faaliyete geçirildiğini aktaran Cumhurbaşkanı Erdoğan, "Stratejik ürünler başta olmak üzere artık hangi ürünün nerede ve hangi miktarda ekileceğine biz karar veriyoruz. Üretim planlamasıyla uyumlu bir şekilde yeni bir destekleme modelimizi de devreye aldık. Çiftçilerimiz hangi ürüne ne kadar destek alacağını önceden biliyor ve ekim planını buna göre şekillendiriyor." diye konuştu.

"Olumlu neticelerini önümüzdeki 3 yıl içinde daha net göreceğiz"

Cumhurbaşkanı Erdoğan, hayvancılıkta da planlama bölgeleri oluşturulduğunu ve üretim yapacaklara yönelik ilave teşvik ve desteklerin ilan edildiğini bildirerek, "Üretim planlamasının olumlu neticelerini önümüzdeki 3 yıl içinde daha net göreceğiz." değerlendirmesini yaptı.

Ülke tarımı için çok önemli olan tarım sayımı konusunda bütün kurumların meseleyi sahipleneceği şekilde bir genelge yayınlayarak, bu husustaki iradelerini de güçlü biçimde ortaya koyduklarını dile getiren Erdoğan, "İktidara geldiğimiz ilk günden beri tarım alanlarımızın geliştirilmesine, su kaynaklarımızın korunmasına, orman varlığımızın güçlendirilmesine hususi önem atfediyoruz. Çünkü tarımsal üretimi, ekonomik boyutunun çok ötesinde stratejik bir sektör olarak görüyoruz. Bundan sonra da aynı hassasiyetle çalışmaya devam edeceğiz." ifadelerini kullandı.

Erdoğan, tarım sektörüne ilişkin bazı rakamları da şöyle paylaştı:

"Üretimin artması için göreve geldiğimiz günden beri reel olarak 2,1 trilyon lira tarım desteği verdik. Çiftçilerimize 2025'te toplam 62,3 milyar lira ödeme yaptık. Yıl sonunda bu meblağ 135 milyar lirayı bulacak. Ülkemizde tam 206 çeşit tarım mahsulü üretiliyor. Bunların birçoğunda hamdolsun kendimize yeter durumdayız. Birçok ürünün üretiminde dünyada ilk sıralardayız. Tarım ve orman sektörümüz geçen yıl Türkiye ortalamasının üzerinde büyüme kaydetti. 2002'de 24,5 milyar dolar olan tarımsal hasılamızı 22 senede tam 3 katına çıkartarak 2024 yılında 74 milyar dolara yükselttik. Yine aynı dönemde tarım ihracatımızı 3,8 milyar dolardan aldık, geçtiğimiz sene 32,6 milyar dolara ulaştırdık. Yani 2002'de ülke olarak neredeyse bir yılda yaptığımız toplam ihracatı bugün sadece tarım alanında gerçekleştiriyoruz. Tarımda son 22 yılda 110 milyar dolarlık dış ticaret fazlası verdik. 186 ülkeye 2 bin 218 çeşit tarım ürünü ihraç edilmiş. Peki bütün bunları kim yapıyor? 'Tarımı bitti' denilen Türkiye yapıyor. 'Saman ithal etti' denilen Türkiye yapıyor. 'Tarımsal üretimi çöktü' denilen Türkiye yapıyor. Daha akla, vicdana, ahlaka sığmayan bir sürü iftiranın muhatabı olan tarım sektörümüz yapıyor."

İklim değişikliği etkilerine dayanıklı yeni bitki çeşitleri ve hayvan ırklarının geliştirilmesini ve kullanımını sağlayacağız.

Tarımsal üretim planlamasında, bitkisel ve hayvansal üretim ile su ürünleri üretimi için stratejik ürün listemizi genişleterek uygulayacağız.

Küçükbaş hayvancılığın toplam kırmızı et üretimindeki payını yüzde 35 seviyelerine çıkarmak için yeni destek ve programları hayata geçireceğiz.

Kritik ürün tedarikini güvence altına alacak acil durum planları hazırlayacağız. Organize tarım bölgelerini yaygınlaştıracak, bunların lojistik merkezler ile entegrasyonunu sağlayacağız.

Erdoğan, sözlerine şöyle devam etti:

"Dijital tarım, yapay zeka ve ileri tarım teknolojileri ile ilgili araştırmaların yürütüleceği bir araştırma enstitüsünü hayata geçireceğiz.

Tek sağlık yaklaşımı çerçevesinde gıdalardaki antibiyotik ve pestisit kalıntısının önlenmesi için etkin bir mücadele yürüteceğiz"

Kuraklık ve aşırı hava olaylarına karşı erken uyarı sistemleri kuracak, dijital kuraklık izleme sistemini geliştireceğiz."

Şura Sonuç Bildirgesi şu kararlardan oluştu:

1- Tarımsal üretim planlamasında; bitkisel üretim, hayvansal üretim ve su ürünleri üretimi için stratejik ürün listesi genişletilerek uygulamaya devam edilmeli.

2- Bitkisel ürün dış ticaretinde rekabet gücümüzün yüksek olduğu ürünler ile arz fazlası ürünlerin katma değerli ürünlere dönüştürülerek ihracatının arttırılmasına yönelik yeni stratejiler belirlenmeli.

3- Meraların korunması ile işgallerin engellenmesinde sadece Tarım ve Orman Bakanlığı'nın sorumlu olmasına imkân sağlayacak mevzuat ve altyapı düzenlemeleri yapılmalı, mera ıslahına yönelik iklim değişikliği vb. güncel gelişmelere göre yeni bakış açıları ile projeler uygulamaya konulmalı.

4- “Tarım Odaklı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri" ile “Ar-Ge Merkezleri" kurulmalı ve geliştirilmeli, tarımsal sanayide ürün bazında kümelenme teşvik edilmeli.

5- Bitki koruma ürünlerinin üretim ve ruhsat süreçleri iyileştirilmeli, biyolojik ve biyoteknik mücadele yöntemleri yaygınlaştırılmalı, biyolojik bitki koruma preparatlarının ruhsatlandırılması teşvik edilmeli ve kolaylaştırılmalı, uluslararası gelişmeler takip edilerek dünyada yasaklanan bitki koruma ürünleri ülkemizde de yasaklanmalı, MRL değeri çok düşük olan bitki koruma ürünlerinin ruhsatları gözden geçirilmeli.

6- Tarım arazilerinin kullanımı etkinleştirilmeli, miras hukuku ile ilgili ikincil mevzuat çalışması ivedilikle yapılmalı, arazi bankacılığı ve bütünleşik üretim sistemi geliştirilmeli, arazi kullanım planları hazırlanarak uygulamaya konulmalı.

7- “Kent Tarımı" ve dikey tarım ile ilgili düzenlemeler yapılmalı, şehir merkezlerinde âtıl durumda olan tarım arazilerinin kent tarımında kullanılması için Bakanlık ve yerel yönetimlerin iş birliği yapacağı bir sistem oluşturulmalı.

8- “Organize Tarım Bölgeleri" artırılmalı ve geliştirilmeli, jeotermal kaynak potansiyelinin yoğun olduğu yerlerde topraksız kültürle yetiştiriciliğin yapılacağı yeni bölgeler oluşturulmalı.
9- Üretici örgütlerinin etkinliği artırılmalı ve ürünün üretiminden tüketiciye ulaşmasına kadar olan tüm süreci kapsayacak şekilde görev almalarını sağlayacak düzenlemeler yapılmalı.

10- Havza bazlı desteklerde havzalar, idari sınır yerine tarımsal potansiyele göre belirlenmeli.

11- Destekleme ödemelerinde rekabet oluşturacak şekilde diğer finans kurumları da sisteme dâhil edilmeli.

12- Küçük işletmelerin ölçeklerinin büyütülmesine ve parsel bütünlüğünün sağlanmasına yönelik arazi bankacılığı sistemi ve finansal mekanizmalar geliştirilmeli.

13- Göçer hayvancılık işletmeleri izlenmeli ve kayıt altına alınmasına yönelik sistem ve destekleme modelleri geliştirilmeli.

14- Biyoçeşitliliğin korunmasına dair mevzuatın altyapısı tamamlanmalı

15- Deniz ve kıyı biyolojik çeşitliliği biyoçeşitlilik açısından ele alınmalı ve öne çıkarılmalı

16- Genetik kaynaklar korunmalı, sürdürülebilir kullanımı sağlanmalı ve kurumlar arası iş birliği artırılarak envanteri geliştirilmeli
17- Sürdürülebilir orman yönetimi için yapay zekâ destekli izleme ve değerlendirme sistemi kurulmalı, uydu verileri ve yapay zekâ destekli ekosistem izleme ağları genişletilmeli

18- Orman ürünleri sektöründe sürdürülebilir hammadde tedariki ve stratejik ürün geliştirmeye odaklı bir yol haritası oluşturulmalı, hurda ahşap yönetimi için eylem planı hazırlanmalı

19- Ormanlarımızda zarar yapan organizmalarla mücadele için “Entegre Zararlı Yönetimi" ve biyolojik mücadele uygulamaları geliştirilerek, biyolojik mücadele laboratuvarları güçlendirilmeli

20- Türkiye'de arazi kullanımı genelinde iklim nötr hedefi doğrultusunda çalışmalar güçlendirilip, tarımsal ormancılık (Agroforestry) uygulamaları yaygınlaştırılmalı

21- Meralarda ve ormanlarda karbon yutak kapasitesi artırılmalı

22- Orman ekosistemleri iklim değişikliğine karşı dirençli hale getirilmeli, yangın riski belirleme ve erken uyarı sistemleri geliştirilmeli, yangınlara yönelik mevzuat güncellenmeli ve iklim değişikliğine dirençli türler için yayılış modelleri oluşturulmalı

23- Jeopolitik değişimler, küresel krizler ve savaşların gıda fiyatları ve arzında oluşturabileceği fırsatlar ve tehditler değerlendirilmeli, bu koşulların ülkemiz gıda sistemine yönelik olası tehditlerine karşı önlemler alınmalı
24- Tek sağlık yaklaşımı çerçevesinde, gıdalardaki antibiyotik ve pestisit kalıntısının önlenmesi için çok disiplinli ve etkin mücadele sağlanmalı, ulusal tek sağlık politika ve stratejileri için mevzuat ve altyapı çalışmaları gerçekleştirilmesi, ilgili paydaşların katılımı ile “Ulusal Tek Sağlık Koordinasyon Kurulu" oluşturulmalı, tek sağlık eğitim programları yaygınlaştırılmalı

25- Üretici ve tüketicilerde gıda güvenliği farkındalığı artırılmalı; bilgi kirliliği ile etkin mücadele edilmeli

26- Gıda kaybı ve israfının önlenmesi amacıyla tarımsal örgütler ve kurumlar arası iş birliği yapılarak yönetim stratejileri geliştirilmeli, gıda muhafaza yöntemleri geliştirilmeli, gıda bankacılığı desteklenmeli, üretici ve tüketiciler gıda kaybı ve israfının önlenmesiyle ilgili bilgilendirilmeli

27- Endüstriyel biyoteknolojik uygulamaların ülkemizde gelişebilmesi ve yaygınlaşması için mevzuat uyumlaştırılmalı, yerli üretim artırılarak dışa bağımlılığı azaltacak teşvik sistemi oluşturulmalı

28- İklim krizi, afetler, savaşlar ve salgınlar nedeniyle yerel ve kısa tedarik zincirleri geliştirilerek, küresel ve merkeziyetçi tedarik zincirlerine olan bağımlılığın azaltılmasını sağlayacak politikalar geliştirilmeli
29- Hayvancılık işletmelerinin nitelikli işgücü ihtiyacını karşılamak amacıyla çobanlık için sosyal güvence imkânları sağlanmalı, mesleki yeterlilikleri belirlenmeli, "Çoban Akademileri" ve uygulamalı eğitim merkezleri kurulmalı

30- Hayvan hastalıklarına dirençli, adaptasyon kabiliyeti yüksek, üstün verimli ırklar desteklenmeli ve yaygınlaştırılmalı

31- Küçükbaş hayvancılığın toplam kırmızı et üretimindeki payı artırılarak %35 seviyelerine çıkarılmalı ve bu kapsamda destek ve programlar uygulanmalı

32- Hayvansal üretimde yerli üretim hem miktar hem kalite açısından güçlendirilmeli ve yerli hayvan ırkları korunmalı

33- Dijital borsa ve blok zincir tabanlı üretici-tüketici doğrudan satış sistemleri hayvansal ürün piyasalarında aktif hale getirilmeli

34- “Avrupa Yeşil Mutabakatı"na tarım sektörünün uyumu çalışmaları artırılmalı

35- Tarımsal üretim ve arazi kullanım planlamaları güçlendirilmeli, toprak etüt haritalama çalışmaları tamamlanarak dijital veri tabanı (Toprak Bilgi Sistemi) oluşturulmalı

36- Minimum toprak işleme teknikleri yaygınlaştırılmalı, toprağın karbon tutma kapasitesi artırılmalı, organik gübre üretimi için bitki ve hayvan atıkları değerlendirilmeli
37- Kuraklık ve aşırı hava olaylarına karşı erken uyarı sistemleri kurulmalı, dijital tarımsal kuraklık izleme sistemi geliştirilmeli

38- İklim değişikliğinin beklenen etkilerine (kuraklık, yağış ve sıcaklık değişimleri, hastalıklar vb.) dayanıklı bitki çeşit, tür ve hayvan ırklarının tespiti, geliştirilmesi ve kullanımı sağlanmalı

39- Tarım sektöründe yenilenebilir enerji kullanımı artırılmalı ve yeşil büyüme stratejileri geliştirilmeli

40- Kırsal alanların sosyo-ekonomik yapıları, coğrafi konumları ile kent merkezlerine olan uzaklıklar dikkate alınarak yakın ve uzak kırsal alanlar, destek ve hibe programları ile önceliklendirilerek desteklenmeli

41- Kırsalda sürdürülebilir yaşam koşullarının iyileştirilmesi için başta sağlık, eğitim, ulaşım, iletişim ile sosyal ve kültürel imkanlar olmak üzere sunulan hizmetler geliştirilmeli

42- Kırsal alanda ve tarım sektöründe çalışan kadın ve genç çiftçiler devlet destekli olarak sosyal güvenlik kapsamına alınmalı
43- Tarımsal amaçlı örgütlerin tarım sektöründe daha etkin ve sürdürülebilir olmaları için ilgili mevzuat yeniden düzenlenmeli

44- Tarım ve kırsal kalkınma politikalarında kurumlar arası eşgüdüm Tarım ve Orman Bakanlığı koordinasyonunda sağlanmalı, kaynakların daha verimli kullanılmasına yönelik bütüncül bir yaklaşım benimsenmeli

45- Balıkçılık ve su ürünleri sektörünün kamu yönetimi yapısı güçlendirilmeli, su ürünlerine ilişkin görevler farklı kurum ve birimlerden alınarak tek çatı altında toplanmalı

46- Su ürünleri sektöründe güçlü bir üretim, işleme ve pazarlama yapısı oluşturulmalı; avcılık ve yetiştiricilik faaliyetlerinde sürdürülebilirliği esas alan, planlı ve dengeli bir gelişim teşvik edilmeli

47- Su ürünleri stokları koruma-kullanma dengesi gözetilerek yönetilmeli; ülke suları dışındaki balıkçılık faaliyetleri güçlendirilmeli ve kontrol ile denetim faaliyetlerinin etkinliğini artırmak için yetkilendirilmiş ayrı bir “Su Ürünleri Koruma Memurluğu" yapısı oluşturulmalı
48- Balıkçı barınakları iyileştirilmeli ve bu alanların yönetim yapısı güçlendirilmeli

49- “Su Kanunu" ve “Taşkın Kanunu" mevzuat altyapısı tamamlanmalı

50- Su ile ilgili kurum ve kuruluşların yetki, görev ve sorumlulukları yeniden gözden geçirilmeli; su yönetimi, merkezi ve entegre bir yapıya kavuşturulmalı

51- Yağmur suyu hasadı, gri su, arıtılmış atık su gibi alternatif su kaynakları değerlendirilmeli ve buna ait yasal altyapı geliştirilmeli

52- Su tasarrufu ve verimliliği artırılarak 2030 yılına kadar kişi başı günlük su kullanımı 150 litreden 120 litreye düşürülmeli

53- Açık kanal sulama sistemleri kapalı basınçlı sistemlere dönüştürülmeli ve sulama randımanı 2030 yılına kadar %60'a çıkarılmalı

54- Taşkın ve kuraklık gibi aşırı hava olaylarına karşı tahmin ve erken uyarı sistemleri ve 25 havzada “Kuraklık Karar Destek Sistemleri" kurulmalı ve yaygınlaştırılmalı

55- Ülke genelinde sektörel su tahsisi çalışmaları tamamlanmalı, takibi ve güncellenmesi sağlanmalı
56- Ulusal düzeyde “Kurakçıl Peyzaj Strateji Belgesi" hazırlanmalı, peyzaj alanlarında daha az su tüketen, kuraklığa dayanıklı su tüketimi düşük bitki türlerinin kullanımı yaygınlaştırılmalı, kurakçıl peyzaj alanları arttırılmalı, peyzaj projeleri için su tüketimi sınırlayıcı yasal düzenlemeler getirilmeli

57- Nehir havzalarının tamamında “Ulusal Taşkın Tahmini ve Erken Uyarı Sistemi" kurulmalı ve etkin bir şekilde yönetilmeli

58- 2030 yılına kadar içme suyu şebekelerindeki kayıplar %32'den %25'e indirilmeli

59- Yeraltı suyu rezervleri korunmalı, su kullanım etkinliği artırılmalı

60- Tarım-sanayi-lojistik üçgeninde tarım-gıda değer zinciri paydaşlarının bir araya geldiği kümelenme modeli teşvik edilmeli

61- Tarım gıda ürünlerinin lojistiğinde daha güvenli ve sürdürülebilir lojistik çözümler sunmak için kara yolu taşımacılığına olan bağımlılığı azaltarak karbon ayak izi daha az olan demir yolu ve deniz yolu taşımacılığı yaygınlaştırılmalı

62- Tarıma dayalı sanayi tesisleri, tarımsal üretim alanlarına yakın ve uygun sanayi bölgelerinde konumlandırılmalı; stratejik özelliğini yitiren tesisler doğru alanlara yönlendirilmeli
63- Pandemi ve afet deneyimlerinden yola çıkarak, yerli üretimle kritik ürün tedarikini güvence altına alacak acil durum planları hazırlanmalı

64- Bölge ve ürün bazında gerekli araştırmalar yapılarak yer altı depoları, kullanılmayan maden ocakları vd. doğal soğuk hava depolama olanaklarından yararlanılmalı

65- Tarım ve sanayi entegrasyonunun güçlendirilmesi için “Organize Tarım Bölgeleri" ve “Lojistik Merkezler" ile entegrasyonu sağlanmalı, pazarlama süreçleri tek çatı altında toplanmalı, tarıma uygun olmayan araziler sanayi ve lojistik amaçlı olarak kullandırılmalı

66- Tarım-sanayii entegrasyonu artırılmalı ve sürekliliği açısından kooperatif yapısı geliştirilmeli, tarım satış kooperatifleri ve birliklerin faaliyetleri bu kapsamda etkinleştirilmeli

67- Kablosuz ağ teknolojileri, geniş bant ve mobil ağ teknolojilerinin kırsal alanlarda yayılımı artırılmalı, kırsal alanlarda telekomünikasyon altyapısı güçlendirilmeli

68- "Tarımsal Gözlem Uydu Ağı" gerçekleştirilmeli, tarımsal üretime yönelik yapay zekâ destekli tahmin ve izleme sistemleri geliştirilmeli

69- Dijital tarım, yapay zekâ ve ileri tarım teknolojileri ile ilgili araştırmaların yürütüleceği ve koordine edileceği bir araştırma enstitüsü görevlendirilmeli
70- "Ulusal Dijital Tarım Veri Bankası" kurulmalı ve güçlendirilmeli, tarımsal uzaktan algılama ve görüntüleme teknolojileri için ulusal strateji belgesi hazırlanmalı, “Tarımsal Blokzincir Altyapısı" başlatılmalı

71- Tarımsal işletmelerde dijital tarıma yönelik eğitim altyapısı iyileştirilmeli, çiftçilere ve tarım sektöründeki diğer paydaşlara yönelik dijital tarım okur-yazarlığı eğitim programları düzenlenmeli

72- Dijital tarımın yaygınlaştırılması kapsamında ulusal ve uluslararası alternatif finansman teşvik, hibe ve altyapıları güçlendirilmeli ve etkin kullanımı sağlanmalı

73- Yeni nesil finansal araçlar tasarlanmalı, satın alma garantili modeller, vergisel teşvik, sigorta destekleri ve yatırım kredileri incelenmeli, “Tarımsal Finans Ar-Ge Birimi" kurumsallaştırılarak ulusal tarım finansman stratejilerine yön veren bir merkez haline getirilmeli

74- Tarım sektörüne özel “Çiftçi Garanti Fonu" ve “Kooperatif Finansman Fonu" kurulmalı, mevcut fonlara tarım alt bileşenleri eklenmeli

75- Coğrafi işaretli ürünlerde izlenebilir bir denetim sistemi kurulmalı ve coğrafi işaretlerden sağlanacak faydalar artırılmalı
76- “Dijital Hal Sistemi" ile meyve-sebze, kuru gıda gibi et ve et ürünleri halleri kurulmalı

77- Yeşil finansman araçlarının geliştirilmesine yönelik ön çalışmalar yapılmalı, yeşil üretim yapan çiftçilerin kredi erişimi artırılmalı ve yeşil lojistik teşvik edilmeli

78- “Acil Tarımsal Afet Yardım Risk Fonu"nun kurulmasına yönelik yasal ve kurumsal altyapı, finans mekanizmaları oluşturulmalı, yönetim ve iş süreçleri geliştirilmeli

79- Tarım sigortası sisteminde uydu teknolojileri ve yapay zekanın kullanımı geliştirilmeli, afetlerin tarıma etkilerinin azaltılmasına yönelik finansal araçlar geliştirilmeli

80- Üretim planlaması modeli ile TARSİM süreçleri uyumlaştırılmalı

81- Tarım sektöründeki meslek standartları netleştirilmeli ve çiftçi tanımı yeniden yapılmalı, tarımda rol alan kişilerin mesleki bilgileri artırılmalı, eğitim, yayım ve danışmanlık bağı güçlendirilerek çeşitlendirilmeli, tarımsal danışmanlık kaynakları çeşitlendirilmeli, çiftçiliğin mesleki yeterlilik kapsamına alınması için mevzuat hazırlanmalı
82- Arazi toplulaştırma çalışmalarına devam edilmeli

83- Tarım diplomasisi alanında yetişmiş profesyonel insan gücü artırılmalı ve uluslararası kuruluşlar nezdinde Türkiye'nin temsiliyeti güçlendirilmeli

84- Türk tarım ürünlerinin marka imajı güçlendirilmeli, sertifikalı ürünler artırılmalı ve ihracatçıların yurtdışı örgütlenmeleri desteklenmeli

85- Gümrük Birliği'nin yeniden değerlendirilmesi çerçevesinde tarım ürünleri ticaretine ilişkin rejimin revize edilmesi, AB Ortak Tarım Politikası'na uyum için yol haritasının güncellenmesi ve sürecin hızlandırılması sağlanmalı

86- Türkiye'nin liderliğinde, Türkiye merkezli bölgesel ve uluslararası tarımsal diplomasi platformları kurulmalı.