Eklenme Tarihi: 09.05.2021 14:59 Güncellenme: 09.05.2021 21:53

Ermeni meselesine halk edebiyatı penceresinden bakmak (2)

Büyük güçlerin, Türkleri Avrupa’dan atmak ve Asya’ya sıkıştırıp zebun etmek için başlattıkları sürecin 1699 Karlofça, 1774 Küçük Kaynarca, 1829 Edirne noktalarından sonra başarılarının doruğa çıktığı bir nokta da 1877/93 Harbi dönemidir.

Çar Rusya’sı, 1828’de yaptığı gibi 93 Harbi’nde de bölgesel ve yerel işbirlikçilerini de yanına alarak Osmanlı Devleti ile diğer Türk devlet ve topluluklarını güçten düşürüp denetim altına almak gayesiyle harekete geçer. Daha savaş başlamadan, Rusya’da Türkiye aleyhine şiddetli bir kampanya başlatılır. Katkov, Fadeev, Chomyakov ve ünlü yazar Dostoyevski gibi Panslavistler, Rus halkını Türklere karşı kışkırtmakta birbirleriyle yarışırlar.

Danilevskiy tarafından yazılan ve Panslavistlerin “İncil”i sayılan “Rusya ve Avrupa” adlı eserde ortaya atılan “Türklerin Avrupa’dan kovulması, Slav-Hristiyan kardeşlerin barbar Türklerin boyunduruğundan kurtarılması, İstanbul’un Ruslar tarafından işgali ve Aya-Sofya’ya haç konması” görüşleri, Rus devlet adamları, aydınları ve askerleri tarafından benimsenir. Bu görüşler, Avrupa kamuoyuna da aşılanmaya çalışılır. Nisan 1877’de Türkiye’ye karşı harp ilan edilince Rusya’da kiliselerde çanlar çalınır, ayinler tertiplenir, “dinsizlere (Türklere) karşı zafer bahşetmesi için Tanrı’ya dualar edilir” ve bütün Rusya’da bir “Haçlı Seferi” havası estirilir.

Çar II. Aleksandr, Balkanlar’a, kardeşi Grandük Nikola’nın komutasında 250 bin - daha sonra buna 60 bin kişilik Romanya ordusu da katılacaktır - Kafkas cephesine ise diğer kardeşi Grandük Mişel’in komutasında 160 bin kişilik bir ordu sevk eder. Balkan cephesine kendisi de giderek sevk ve idareye yardımcı olur.

Osmanlı Devleti’nin başında bulunan ve tahta çıkmasının üzerinden henüz bir yıl geçmeyen Halife Sultan II. Abdülhamit Han ise Rumeli ordu komutanlığına Serdarı Ekrem Abdülkerim Paşa’yı, Anadolu Harp Ordusu Başkumandanlığına da Ahmet Muhtar Paşa’yı tayin eder. Kendisi de Savaşları İstanbul’dan yönetecektir.

Rus Çarlığı, Türkmençay Antlaşması’na istinaden İran’dan; Edirne Antlaşması esasında da Anadolu’dan getirip Kafkaslara yerleştirdiği Ermenilerden orduda görevlendirmek üzere çok sayıda asker yetiştirir. Binlerce er, erbaş ve subay orduda saf tutar. Generaller de vardır. General Loris Melikov bunlardan biridir.

Orduda görev verilen Ermenilerle beraber “Kafkas Gönüllü Ermeni Süvari Alayları” ve Osmanlı Ermenileri de hizmet edeceklerdir. “Gönüllü Ermeni Süvari Alayları” savaşmaktan ziyade işgal edilen yerlerde yağma, katliam ve yakıp yıkma işlerini yapacaklardır. Zaten öteden beri Rus komutanlar savaşlarda yağma, talan, yakıp yıkma ve katliam işlerini kendileri yapmayıp işbirliği yaptıkları halklara havale ederler. Bu savaşta da batı cephesinde Bulgar, Sırp ve Kossaklara (Rus Kazaklarına), doğuda ise Ermeni, Rum ve yine Kossaklara yaptıracaklardır.

* * *

Selçukluların Anadolu’yu vatan yapmalarından beri Türk devletlerinin şemsiyesi altında birlikte yaşayan, dil, din dâhil bütün kültür değerlerini özgürce yaşayıp yaşatan, kendilerine “millet-i sadıka” diye hitap edilen, devletin her kademesinde görev verilen, nazırlıktan vekilliğe kadar bütün siyasî kadrolarda görev alabilen Ermeniler, bu tarihten itibaren, Rusya, İngiltere, Fransa ve Amerika’nın güdülemesiyle Osmanlı Devleti’ne karşı hasmane faaliyetlere başlar. Her fırsatta devletin çarkına çomak sokmaktan geri durmazlar.

* * *

24 Nisan 1877 Salı günü şafakla birlikte Rus kuvvetleri, kuzey doğudan Anadolu’ya girer. Ermeni General Loris Melikof Anadolu’ya giren ilk kuvvetlerin başındadır. Kars’a ve Ardahan’a o saldıracaktır.

İlk işgal edilen yer Çıldır olur. Savunmasız halk kılıçtan geçirilip atlara çiğnetilir.

Taşkın sel gibi Çıldır’a akan Rus birliklerine karşı Çıldır’ı sadece “Gönüllü Atlı Birlikler” savunmaktadır.

Kılıç artığı halk perişan hâlde yollara dökülür. Göçüp kaçan halkın önüne geçen Çıldırlı Âşık Şenlik (1853 – 1913) meşhur “93 Koçaklaması”nı burada söyler:

Ehl-i İslâm olan işitsin bilsin,