Trump 'Rus uçaklarını vurun' dedi NATO üyesi hangi ülke buna cesaret edebilir? Türkiye örneği

Rusya'nın son dönemde NATO hava sahasına yönelik ihlalleri sıklaştı. Özellikle bu ülkeye sınırı olan NATO müttefiklerinden, ihlalde bulunan Rus uçaklarının düşürüleceği açıklamaları geliyor. ABD Başkanı Donald Trump'ın ihlal halinde Rus savaş uçaklarının düşürülmesi gerektiğini düşündüğünü söylemesi de konuya ilişkin tartışmaları alevlendirdi.
BBC, Türkiye'nin 2015'te, hava sahasına giren Rus uçağını düşürmesi örneğini gündeme getirdi ve NATO üyesi ülkelerin tetiği çekip çekemeyeceğini analiz etti. 

RUSYA'NIN İHLALLERİ
Polonya hava sahası, 10 Eylül'de, 21 insansız hava aracı tarafından ihlal edildi. Bu araçlardan üçü Hollanda'ya ait F-35 ve Polonya hava kuvvetlerinin F-16'ları tarafından düşürüldü. Bu olaydan üç gün sonra bir insansız hava aracı Romanya hava sahasına girdi. Bu iki gelişmeyi ise 19 Eylül'de silahlı üç Rus Mig-31 savaş uçağının Estonya hava sahasını ihlal etmesi izledi. Estonya hava sahasını 12 dakika boyunca ihlal eden Mig-31'ler için aralarında F-35'lerin de bulunduğu İsveç, Finlandiya ve İtalya'ya ait savaş uçakları havalandı. Angajman kuralları gereği NATO uçakları Mig-31'lere engelleme yapmakla yetindi ve Rus jetlerinin Estonya hava sahasından çıkmaları sağlandı.

NATO ÜYELERİ 'VURURUZ' DİYOR...
NATO ülkelerinde, Rusya'nın bundan sonra benzer adımlar atması halinde verilmesi gereken tepki tartışılıyor. Polonya bu konuda en sert çıkış yapan ülkeler arasında. Polonya Başbakanı Donald Tusk, 22 Eylül'de yaptığı açıklamada, "Çok net olmak istiyorum. Uçan nesneler bizim topraklarımızı ihlal edip Polonya üzerinde uçtuğunda, tartışmaya gerek kalmaksızın onları vurma kararı alacağız. Bu konuda tartışmaya yer yok" dedi.
İsveç Savunma Bakanı Pal Jonson da Tusk ile aynı fikirde. Bakan Jonson, İsveç medyasına yaptığı açıklamada, "İsveç, gerekirse güç kullanarak hava sahasını savunma hakkına sahiptir ve hava sahasını savunacaktır" diye konuştu. Çekya Cumhurbaşkanı Petr Pavel de Rusya'nın bir daha NATO'yu test etmesi durumunda daha güçlü bir tepki çağrısı yapanlardan oldu.
"Rus uçaklarını düşürmek de dahil olmak üzere uygun şekilde tepki vermeliyiz" dedi.

TRUMP : 'RUS UÇAKLARINI DÜŞÜRÜN' 
ABD Başkanı Trump, 23 Eylül'de Birleşmiş Milletler'de Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy ile yaptığı görüşme sonrasındaki basın toplantısında, "Sizce NATO ülkeleri hava sahalarına giren Rus hava araçlarını düşürmeli mi?" sorusuna, "Evet, düşürmeli" cevabını verdi.
ABD'nin böylesi bir durumda, NATO müttefiklerine Rusya karşısında destek verip vermeyeceği sorulduğundaysa Trump, bunun "koşullara bağlı" olduğunu söyledi. 

ALMANYA VURUR MU?
Almanya, uçakların vurulması konusunda ihtiyattan yana olan ülkeler arasında. Alman Savunma Bakanı Boris Pistorius itidal vurgusu yaptığı açıklamada, "Gökten bir şey düşürmek gibi anlamsız taleplerin" işe yaramayacağını belirterek, NATO'nun Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in "gerilimi tırmandırma tuzağına" düşmemesi gerektiğini savundu.
NATO, Rusya'nın ihlalleri karşısında kararlı ancak sakin tavrını sürdürme niyetinde.

NATO'NUN SON TOPLANTISINDAKİ KARAR
Estonya'nın talebi üzerine NATO'nun kurucu belgesi olan Washington Antlaşması'nın 4. maddesi temelinde yapılan Kuzey Atlantik Konseyi (NAC) toplantısı sonrasında yayınlanan bildiri İttifak'ın pozisyonunu özetler nitelikte. Antlaşmanın 4. maddesinde, taraflardan herhangi birinin toprak bütünlüğü, siyasi bağımsızlığı veya güvenliğinin tehdit edildiğini düşünmesi durumunda, tüm tarafların biraraya gelerek istişarelerde bulunacağını belirtiliyor. Toplantı sonrasındaki yazılı açıklamada şu ifadeler kullanıldı:
"Rusya'nın, NATO ve müttefiklerinin, uluslararası hukuka uygun olarak, kendilerini savunmak ve her yönden gelebilecek tehditleri caydırmak için gerekli tüm askeri ve askeri olmayan araçları kullanacağından şüphesi olmasın. 5. maddeye (NATO'nun ortak savunma ilkesi) bağlılığımız sarsılmazdır."

NATO ANGAJMAN KURALLARI NELER? NASIL İŞLİYOR
NATO'nun angajman kuralları kamuya açık değil. Bununla birlikte, Rusya tarafından da net şeklide bilinen bazı standartlara dayanıyor.
Herhangi bir durumda askeri unsurların nasıl davranması gerektiğini düzenleyen ve duruma göre farklılaşabilen boyutlar da içeren kurallar tüm müttefiklerin onayıyla belirlenmiş durumda. Bu kuralların uygulanmasında ana yetki Avrupa Müttefik Kuvvetler Yüksek Komutanı'nda (SACEUR).
Hava sahası ihlalinde güce başvurmak son çare olarak görülüyor. Bu aşamaya gelinmesi için çok sayıda unsurun devreye girmesi gerekiyor.

NATO unsurlarının müdahalesinde her şeyden önce anlık istihbarat dikkate alınıyor. İhlalde bulunan hava unsurunun tehdit düzeyi, niyeti, taşıdığı silahlar, sivil nüfus, müttefik güçler ve altyapıya yönelik oluşturduğu potansiyel risk değerlendiriliyor. İlk aşamada ihlalde bulunan unsurlara telsiz aracılığıyla uyarıda bulunuluyor. Daha sonra görsel tanımlama ve sinyaller devreye sokuluyor. Ardından da fiziki eskort aşamasına geçiliyor.
Silah kullanma "son çare" olarak görülen ve ender bir müdahale yöntemi olmasıyla biliniyor.

ACİLSE SİLAH KULLANMA YOLU AÇIK
İhlalde bulunan uçağın vurulması için genelde meşru müdafaa veya spesifik bir siyasi karar bulunması şartı aranıyor. İvedi ve somut bir tehdit algılanması halinde de silah kullanma yolu açık. Müttefik ülkelerin angajman kurallarıyla NATO angajman kuralları genelde uyum içinde.
Bununla birlikte NATO angajman kuralları, ulusal silahlı kuvvetlerin ulusal komuta altında bulundukları topraklarda kendi kararlarını almalarınının önünde bir engel değil.