Yurt dışı eğitiminde de; “denklik mağduriyetleri” varmış!…(18)

GÜNCEL:"YÖK Başkan Vekili Prof. Dr. Hasan Mandal; Türkiye'deki üniversitelerde yabancı öğrenci sayısının 108 bin civarında olduğunu (ençok Suriye,sonra Azerbaycan, Türkmenistan ve İran izliyor), 392 Suriyeli akademisyenin çalıştığını, bunların arasında 13 Prof., 15 Doç., 115 yardımcı doçent (Dr.Öğr.Üy.), 147 Öğr.Gör. bulunduğunu", "108 bin yabancı öğrenciden 6 bininin ön lisans, 75 bininin lisans, 20 bininin yüksek lisans ve 7 bin 600'ünün doktora için Türkiye'ye geldiğini, en fazla yabancı öğrencinin 7 bin 671 kişiyle İstanbul Üniversitesi’nde bulunduğunu" söyledi.

Denklikte, mezun olanların hakları verilmelidir.
Yurt dışında eğitim alan birçok akademisyen var ve alanları farklı…Bundaki amaç, yabancı dilini daha iyileştirmek, AB tarafından tanınan okullarda eğitim görmek, yurtdışında eğitimin ayrıcalıklı kabul edilmesi v.b. sayılabilir.
Ancak, 2016 yılından sonra YÖK tarafından, daha önce tanınan eğitimlerin denklik işlemleri iptal edilince, birçok akademisyen mağdur olmuş.
Mesela; yurt dışında tıp eğitimi alarak mezun olan Türk vatandaşı doktorların denklik konusundaki mağduriyeti sürüyor. Yurt dışında tıp eğitimini başarıyla tamamlayan hekimlerin diplomaları 49 ülkede tanınıyor ama, kendi ülkelerinde tanınmıyor. Yurdışından mezun olan doktorlar Türkiye’de seviye tespit sınavı altında, Tıpta Uzmanlık Sınavı’na (TUS) tabi tutuluyor. Aynı sınavda yurtiçinde mezun olan doktor adayları 45 puanla uzmanlık tercihi yaparken, yurtdışında okuyan hekimlerin ise denklik alıp pratisyen hekimlik yapabilmeleri için 50 puan ve üzeri alması bekleniyor.
Bu ayrımın neden yapıldığı bilinmiyor ki, bizce yanlış. Bu durum; ülkemizdeki yabancı dil eğitiminin eksik/başarısız olduğunun da bir kanıtı gibi..
Akademisyenler, yurt dışına gitmeden önce YÖK’e başvurduklarını ve denklikle bir sorun olmadığının garantisini aldıklarını belirtiyorlar. Mesela; 2013 yılında mezun olan akademisyen; okurlarken kurallar değiştiği, denkliğin 2009 yılında iptal edildiği için denklik alamayınca, mahkemelere başvurmuşlar. Bu süreçte doğal olarak askerliklerini tecil ettirmişler, ama “Türkiye’ye döndüklerinde; ‘Siz üniversite mezunu sayılmıyorsunuz. Askere er olarak gideceksiniz’ denilmiş.
Yükseköğretim Kurulunca ( YÖK), tüm yurt dışı denklik başvurularındaki diploma teyidi işlemlerine ilişkin yaşanabilecek mağduriyetleri de dikkate alınarak çeşitli düzenlemeler yapılması kararlaştırıldı.
YÖK'ten yapılan yazılı açıklamada, “yurt dışında öğrenim görüp, YÖK'e diploma denkliği başvurusunda bulunanlar ile bulunacak olanların yurt dışından temin ettikleri diplomaların, gereken ihtiyaç ve önem sebebiyle teyit edilmesi amacıyla öğrenim görülen ülkedeki dış temsilciliklerle diploma teyidi yazışması yapıldığı hatırlatılmış.”
İlgili ülkenin resmi makamlarından temin edilen bilginin YÖK'e iletilme süresinin, bazı durumlarda uzadığına ve geciktiğine işaret edilerek bunun da başvuru sahiplerinin denklik işlemlerinin uzamasına ve mağduriyetlerin oluşmasına sebebiyet verdiği de ayrı bir sorun olmuş.
YÖK, 25 Ağustos 2016'da, yurtdışında yükseköğrenim görmek isteyenler için yeni bir duyuru yayınlamış; “bazı aracı kuruluşların; basın-yayın organlarına verdikleri ilanlarda, reklamlarını yaptıkları yurtdışındaki bazı üniversitelerin YÖK tarafından tanındığı belirtiklerini, YÖK'ten onaylatmadan bu tür bilgilerin doğruluğuna kesinlikle inanılmaması gerektiği” kaydedilmiş.
Yine; “daha önceki yıllarda tanınmakta olan bazı üniversiteler hakkında tanımama kararı alınabilmektedir. Tanınmasına karar verilen yükseköğretim kurumlarında, daha önce öğrenimine başlayan öğrencilerin hakkı saklı kalmakta ancak söz konusu tanımama kararının alınmasından sonra bu kurumlarda eğitime başlayarak diploma alanlara denklik belgesi verilmemekte" denilmiştir.
İşte bu korada mağduriyet başlamaktadır; eğitim tanınan okulda yapılmış, okurken ya da mezun olurken tanınma kararı değiştirilmiş, -oyun sırasında kurallar değiştirilmiş- hakları saklı kalmakla beraber tanınmama kararı alındıktan sonra, bir unvan (Dr.) kullanma, Türkiye’de bir göreve atanma olamamıştır. Hatta bazı ilanlarda, Dr. ve Doç. unvanlarının Türkiye’deki üniversitelerden alınması şartı konulmuştur.
2016’dan sonra yapılan bu tanınmama ile, özellikle bizim alanımızda (müzik-sanat-kültür) çok sayıda akademisyen, zamanlarını, (Macaristan,Azerbaycan,Ronmanya,Bulgaristan v.b.) maddi imkanlarını harcayarak eğitimini tamamlamış, ama hakkı olan unvanları alamamışlardır.
Başvurun akademisyenlerin mağduriyetlerinin önüne geçmek ve yurt dışından temin edilip YÖK'e ibraz edilen evraklarla ilgili kolaylık getirmek amacıyla Yükseköğretim Yürütme Kurulu’nca 21 Haziran 2017’de; “1 Eylül 2017 tarihi itibarıyla yurt dışı diploma denkliği başvurusunda bulunacak tüm adayların, ıslak imzalı ve onaylı, mümkünse doğrulama kodlu diploma teyit yazılarını ilgili ülkedeki dış temsilciliklerden temin etmelerinin ardından mühürlü, kapalı zarf içerisinde YÖK'e ibraz etmeleri gerektiği,1 Eylül 2017'den önce yapılan yurt dışı diploma denkliği başvuruları için, diploma teyidinin kurul başkanlığının resmi makamlarla yapacağı yazışmalarla devam etmesinin uygun olacağı görüşüne varıldığı” bildirilmiştir.
Ayrıca; “yurt dışında YÖK tarafından tanınan bir yükseköğretim kurumundan, yurt dışındaki başka bir yükseköğretim kurumuna transfer olan ilgililerin de, ıslak imzalı ve onaylı, mümkünse doğrulama kodlu diploma teyit yazılarını, derslerini transfer ederek başka bir yükseköğretim kurumuna geçtiklerine dair belgeyi ilgili ülkelerdeki dış temsilciliklerden temin etmelerinin ardından başkanlığa mühürlü, kapalı zarf içerisinde ibraz etmeleri gerektiği” , “yurt dışında bulunup YÖK'e diploma denkliği başvurusunda bulunan ve haklarında "Yurtdışı Yükseköğretim Diplomaları Tanıma ve Denklik Yönetmeliği"nin 7'nci maddesinin 3'üncü fıkrası gereği Seviye ve Yeterlilik Belirleme Sistemi (SYBS) işlemlerinden "lisans tamamlama" kararı alınan adaylardan, lisans tamamlama uygulamasında "yaz okulu" eğitimi alarak da öğrenim görmek isteyenler, Yükseköğretim Yürütme Kurulu kararıyla yerleştirildiği ilk üniversitenin onayıyla bu eğitimi alabilecek” denilmiştir.
CDS Yurtdışı Eğitim ve Danışmanlık Şirketi'nden Çağlayan Özer’de YÖK'ün son yıllarda diploma denkliği konusunda çok sık değişikliğe gittiğini kaydetti; "Daha önce Bologna Bildirgesi'ne göre yurtdışı üniversitelere denklik verilirken geçen yıldan bu yana bölümlere göre de ek koşullar istenmeye başlandı", "Öğrenciler öncelikle üniversitenin bulunduğu ülkenin Bologna Süreci/Bildirgesi'ne taraf olup olmadığına ve sonrasında da eğitim almayı planladıkları üniversitenin bulundukları ülkede yasal olarak tanınıp tanınmadığına baksınlar. Bologna Bildirgesi, AB'ye üye, aday ve dünyanın farklı yerlerindeki çok sayıda ülkenin yükseköğretim kurumlarının standartlarını belirlemek için taraf oldukları bir anlaşma ve buna göre üniversite olarak tanınan bir üniversitenin temel olarak YÖK'ün de denklik koşullarını karşıladığını söyleyebiliriz. Ayrıca bölüm bazında YÖK'ün öne sürdüğü ek koşullara bakarak mezuniyet sonrasında denklik alıp alınamayacağını belirlemek de kolay olacaktır.", “Denkliği olmayan bir üniversiteden mezun olanların Türkiye'de hiçbir zaman yasal zeminlerde üniversite mezunu olarak kabul edilmeyecektir. Bu erkek öğrencilerde askerliklerini er olarak yapmaları, erkek ve kız öğrencilerin resmi kurumlarda çalışmak istediklerinde lise mezunu olarak değerlendirilmeleri anlamına geliyor" dedi.
YÖK, 06.01.2017 tarihli “Yurt Dışındaki Üniversitelerin Tanınması Hakkında” duyurusunda, “Yurt dışındaki yükseköğretim kurumlarının tanınması/tanınmaması ile ilgili işlemler “Yurtdışı Yükseköğretim Diplomaları Tanıma ve Denklik Yönetmeliği” çerçevesinde sadece YÖK Başkanlığınca yürütüldüğü, Kamuya açık İnternet sitelerinde, muhtelif arama motorlarında vs. yer alan “Yurt Dışında Tanınan Üniversitelerin İsimlerinin Listesi” başlıklı ve içerikli yazılara itibar edilmemesi ve söz konusu bilginin yalnızca YÖK’ten yazılı olarak sorulması gerektiği” açıklanmıştır.
Bu konu mutlaka acilen YÖK tarafından değerlendirilmeli; yeni başlayanlar için değil de, yanlış yollara sapmamış, mezun olmaya yakın ya da mezun olan akademisyenlerin hakları/unvanları iade edilmelidir. Oyun başladıktan sonra kurallar değiştirilmemelidir.
Not: YÖK tarafından tanınmayan üniversitelerin dışında;
- Uzaktan öğretim kapsamı dışında kalan, açık, ekstern ve gıyabi öğretim gibi devam zorunluluğu bulunmayan bir eğitim süreci sonunda alınan diplomalar,
- Yapılan incelemelerde denkliği talep edilen diplomaya esas yükseköğretim programının, eğitim programı/alanı ve derecesi bakımından Türk yükseköğretim sistemindeki ilgili programlara denk görülmeyenler,
- Türkiye'nin taraf olduğu uluslararası anlaşmalarla öğrenim dilinin Türkçe olduğu belirlenen programlar veya YÖK tarafından tanınan yurtdışındaki Türkçe yükseköğretim programları dışında, öğrenim dili Türkçe olan programlardan alınan diplomalar,
- Öğrenim süresince kullanılan pasaportun incelenmesi sonucunda her bir eğitim-öğretim dönemi için öğrenim görülen ülkede bulunma süresinde eksiklik tespit edilenlerin, başvuruları kabul edilmiyor.