HDP'lilerin dokunulmazlığı kaldırılacak mı nasıl kaldırılır?

Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın bazı HDP'li vekiller için sözünü ettiği 'dokunulmazlığın kaldırılması' nasıl gerçekleşir? Erdoğan'ın bahsettiği 14. madde ne diyor? İşte cevabı...

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın, HDP'nin kapatılacağına ilişkin iddialar hakkında "Bu partinin yöneticilerinin bedelini ödemesi gerekir diyorum. Dokunulmazlık zırhından bunları sıyırarak bedelini ödemeli."dedi. Bu açıklamanın ardından HDP Eş Genel Başkanı Selahattin Demirtaş, yarın 80 milletvekili ile dokunulmazlıklarının kaldırılması için TBMM'ye dilekçe vereceklerini duyurdu.

Peki bir milletvekilinin dokunulmazlığı nasıl kaldırılır, süreç nasıl işler? dokunulmazlığı kaldırılan vekil görevine nasıl devam edebilir? İşte cevabı... 

ERDOĞAN'DAN 'DOKUNULMAZLIKLARI KALDIRILSIN' MESAJI
Erdoğan, Çin ve Endonezya'ya hareketinden önce düzenlediği basın toplantısında  HDP'nin kapatılmasına ilişkin açıklamasında "Daha önce yapmış olduğum açıklamalar var. Ben parti kapatılması olayını doğru bulmuyorum. Fakat bu partinin yöneticilerinin bedelini ödemesi gerekir diyorum. Dokunulmazlık zırhından bunları sıyırarak bedelini ödemeli. Parlamento gerekeni yapmalı ve bunların dokunulmazlıklarını kaldırmalı bedelini ödetmeli" şeklindeki ifadeleriyle bazı HDP milletvekillerinin yasama dokunulmazlığından yararlanamayacağı mesajı verdi.

İŞTE ERDOĞAN'IN BAHSETTİĞİ 14. MADDE

Erdoğan'ın üzerinde durduğu 'dokunulmazlığın kaldırılması' hususunda süreç nasıl işliyor? Erdoğan'ın atıfta bulunduğu 14. madde şöyle özetleniyor:

"Anayasada yer alan hak ve hürriyetlerden hiçbiri, Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğünü bozmayı ve insan haklarına dayanan demokratik ve lâik Cumhuriyeti ortadan kaldırmayı amaçlayan faaliyetler biçiminde kullanılamaz.

Anayasa hükümlerinden hiçbiri, Devlete veya kişilere, Anayasayla tanınan temel hak ve hürriyetlerin yok edilmesini veya Anayasada belirtilenden daha geniş şekilde sınırlandırılmasını amaçlayan bir faaliyette bulunmayı mümkün kılacak şekilde yorumlanamaz.

HDP KARAR VERDİ YARIN BAŞVURUYORLAR HDP'nin 80 milletvekili yarın dokunulmazlıklarının kaldırılması için dilekçe verecekler. HDP'nin aldığı bu kararı eşbaşkan Selahattin Demirtaş ilan etti. (TIKLA TAMAMINI OKU)

Bu hükümlere aykırı faaliyette bulunanlar hakkında uygulanacak müeyyideler, kanunla düzenlenir."

ANAYASAYA GÖRE DOKUNULMAZLIK NASIL KALDIRILIR?

Milletvekilleri hakkında yasama dokunulmazlığı anayasanın 83. maddesinde düzenleniyor. 83. maddede, anayasanın "Temel hak ve hürriyetlerin kötüye kullanılamaması" başlığını taşıyan 14. maddesinde belirtilen hükümlerle suçlanan milletvekillerinin, "soruşturmasına seçimden önce başlanılmış olmak kaydıyla" dokunulmazlıktan yararlanamayacağı belirtiliyor. "Yasama dokunulmazlığı" başlığını taşıyan ve 14. maddeye gönderme yapan 83. madde şöyle:

"Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, Meclis çalışmalarındaki oy ve sözlerinden, Mecliste ileri sürdükleri düşüncelerden, o oturumdaki Başkanlık Divanının teklifi üzerine Meclisce başka bir karar alınmadıkça bunları Meclis dışında tekrarlamak ve açığa vurmaktan sorumlu tutulamazlar.

Seçimden önce veya sonra bir suç işlediği ileri sürülen bir milletvekili, Meclisin kararı olmadıkça tutulamaz, sorguya çekilemez, tutuklanamaz ve yargılanamaz. Ağır cezayı gerektiren suçüstü hali ve seçimden önce soruşturmasına başlanılmış olmak kaydıyla Anayasanın 14 üncü maddesindeki durumlar bu hükmün dışındadır. Ancak, bu halde yetkili makam, durumu hemen ve doğrudan doğruya Türkiye Büyük Millet Meclisine bildirmek zorundadır.

Türkiye Büyük Millet Meclisi üyesi hakkında, seçiminden önce veya sonra verilmiş bir ceza hükmünün yerine getirilmesi, üyelik sıfatının sona ermesine bırakılır; üyelik süresince zamanaşımı işlemez.

Tekrar seçilen milletvekili hakkında soruşturma ve kovuşturma, Meclisin yeniden dokunulmazlığını kaldırmasına bağlıdır.

Türkiye Büyük Millet Meclisindeki siyasî parti gruplarınca, yasama dokunulmazlığı ile ilgili görüşme yapılamaz ve karar alınamaz."

DOKUNULMAZLIK NASIL KALDIRILIR?

Erdoğan, 83. maddedeki atıfla yasama dokunulmazlığını sınırlandıran 14. madde konusunda "eğer o yeterli değilse HDP milletvekillerini dokunulmazlık zırhından sıyırmak"tan da söz etti.

ÖNCE FEZLEKE HAZIRLANIYOR

Milletvekilleri hakkında işledikleri iddia edilen suçtan dolayı soruşturma yapan savcılar, dokunulmazlığın kaldırılması istemini içeren bir fezleke (kısa karar, özet yazı) hazırlayarak Başbakanlığa gönderiyor. Fezleke, Başbakanlık ve Adalet Bakanlığı’ndaki teknik değerlendirmenin ardından gereği yapılmak üzere TBMM’ye gönderiliyor.

İTİRAZ REDDEDİLİRSE KESİNLEŞİYOR

TBMM Başkanlığı, fezlekeyi, Meclis Anayasa ve Adalet Karma Komisyonu’na sevk ediyor. Komisyon, ilgili milletvekilinin dokunulmazlığının kaldırılmasına hükmederse, fezleke eşliğindeki raporunu TBMM Genel Kurulu'na gönderiyor. Rapor 10 gün içinde Genel Kurul'da okunuyor, itiraz edilmezse ve/veya itiraz reddedilirse kesinleşiyor. Suçlanan milletvekili Genel Kurul'da savunma yapabiliyor.

Bu aşamaların ardından Genel Kurul’da yapılan ve özel bir çoğunluk aranmayan oylamada çoğunluğun oyu fezleke doğrultusunda olursa milletvekilinin dokunulmazlığı kaldırılıyor. Anayasanın 83. maddesine göre, siyasi parti grupları, dokunulmazlık oylaması konusunda görüşme yapamıyor, karar alamıyor.

MİLLETVEKİLLİĞİ DEVAM EDİYOR AMA...

Dokunulmazlığı kaldırılan milletvekilinin, milletvekilliği devam ediyor. Dokunulmazlığı kaldırılan bir milletvekili, sadece dokunulmazlık hangi iddia için kaldırılmışsa o iddiadan yargılanabiliyor. Anayasanın 83. maddesi uyarınca dokunulmazlığı kaldırılan bir milletvekili yargılandığı sırada seçimler yenilenir ve yeniden milletvekili seçilirse, yargılama için tekrar kazanılan dokunulmazlığın tekrar kaldırılması gerekiyor.

MİLLETVEKİLLİĞİNİN DÜŞMESİ

Milletvekilliğinin sona ermesi, anayasanın "Milletvekilliğinin düşmesi" başlıklı 84. maddesinde düzenleniyor. Devamsızlık, milletvekilliğiyle bağdaşmayan işler gibi hâllerde milletvekilliğinin düşmesini de düzenleyen 84. madde, Erdoğan'ın işaret ettiği 14. madde bağlamındaki yargılamalarda kesinleşmiş hüküm arıyor. 84. madde bu konuda, "Milletvekilliğinin kesin hüküm giyme veya kısıtlanma halinde düşmesi, bu husustaki kesin mahkeme kararının Genel Kurula bildirilmesiyle olur" hükmünü taşıyor. Buna göre, dokunulmazlığı kaldırılarak yargılandıktan sonra yerel mahkemede hüküm giyen ve hakkındaki bu karar temyiz aşamasında (Yargıtay) kesinleşenlerin milletvekiliği, Anayasa Mahkemesi de itirazı reddetmişse, kesinleşmiş yargı kararının TBMM Genel Kurulu'na bildirilmesiyle düşüyor.

DOKUNULMAZLIĞI KALDIRILAN VEKİL NASIL İTİRAZ EDEBİLİR?

Dokunulmazlığı kaldırılan veya TBMM üyeliği düşürülen milletvekili veya başkaları, bu kararlara Anayasa Mahkemesi nezdinde 7 gün içinde itiraz edebiliyor. Anayasa Mahkemesi bu itirazları 15 gün içinde kesin karara bağlıyor.

İŞTE 54. MADDE

Anayasa Mahkemesi'nin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun'un konuya ilişkin 54. maddesi şu hükmü taşıyor:

(1) Yasama dokunulmazlığının kaldırılmasına veya milletvekilliğinin düşmesine ilişkin Türkiye Büyük Millet Meclisi kararlarına karşı, ilgili milletvekili veya milletvekili olmayan bakan ya da bir diğer milletvekili, kararın alındığı günden başlayarak yedi gün içinde kararın Anayasaya, kanuna veya Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğüne aykırılığı iddiasıyla iptali için Mahkemeye başvurabilir. Bu talep onbeş gün içinde kesin olarak karara bağlanır.

(2) İptal taleplerinde Mahkeme, ilgilinin ibraz etmesini beklemeksizin gerekli evrakı doğrudan getirtir.

Bu sürecin ardından TBMM üyeliği düşen milletvekili, hakkındaki hüküm uyarınca cezaevine giriyor.