BIST 9.133
DOLAR 32,37
EURO 35,04
ALTIN 2.326,89

Çalışan hamile kadınları yasal hakları

Çalışan hamile kadınları yasal hakları nelerdir? Çalışan hamilelerin yasal haklarını Sosyal Güvenlik Uzmanı Bünyamin Esen anlattı.

Çalışan anne ve anne adaylarından son aylarda yasal haklarına ilişkin çok sayıda mail aldık. Her okurumuza tek tek yanıt vermek yerine soruları Sosyal Güvenlik Uzmanı Bünyamin Esen'e sorduk. Hem bize sorular yönelten okurlarımız için hem de çocuk sahibi olma heyecanı yaşayan ebeveyn ve adayları için. 

Söz konusu çalışanların yasal hakları olunca söz uzadıkça uzadı. Bu nedenle röportajı 3 bölüm halinde yayınlama kararı aldık. Bugünkü bölümde hamilelikten doğuma kadar olan yasal hakları aktaracağız. Yarın ise doğum sonrası, çarşamba günü ise işe dönüş haklarını aktaracağız. 

İşte Bünyamin Esen'in sorularımıza verdiği yanıtlar...

Hamile kalan bir çalışan hamile olduğunu işverenine ne zaman bildirmeli, hamileliğin saklanmasının çalışan kadınlar için yasal sıkıntıları var mı?

Bünyamin ESEN: Hamile kadınlar bu durumu öğrenince işverenlerine haber vermeleri gerekir. Zira hamile kadınların iş kanunumuz gereğince çeşitli hakları bulunmaktadır. Hamile kadınlar gece çalışmasında ve ağır işlerde çalıştırılamaz.

Keza, hekim raporu ile gerekli görüldüğü takdirde, hamile kadın işçi sağlığına uygun daha hafif işlerde çalıştırılır. Bu halde işçinin ücretinde bir indirim yapılamaz.

İşverenler cinsiyet veya gebelik nedeniyle doğrudan veya dolaylı farklı işlem yapamaz, bu yasaktır. Özellikle hamilelik iş akdinin feshi için işverene geçerli bir sebep sunmaz.

Hamile kadınlar günde en fazla kaç saat çalışabilirler, fazla mesai, gece vardiyası yapabilirler mi?

Bünyamin ESEN: İş Kanunumuza göre kadın çalışanlar, gebe olduklarının sağlık raporuyla tespitinden itibaren doğuma kadar geçen sürede gece çalışmaya zorlanamazlar.

Keza, yeni doğum yapmış çalışanın doğumu izleyen bir yıl boyunca gece çalıştırılması yasaktır. Bu sürenin sonunda sağlık ve güvenlik açısından sakıncalı olduğunun sağlık raporu ile belirlendiği dönem boyunca gece çalıştırılmaz.

Gebe veya emziren çalışan gündüz saatleri içerisinde de olsa günde yedi buçuk saatten fazla çalıştırılamaz.

Kadın işçilere bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam bir buçuk saat süt izni verilir. Bu sürenin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kullanılacağını işçi kendisi belirler. Bu süre günlük çalışma süresinden sayılır.

Emziren çalışanların, doğum izninin bitiminde ve işe başlamalarından önce, çalışmalarına engel durumları olmadığının raporla belirlenmesi gerekir. Çalışmasının sakıncalı olduğu hekim raporu ile belirlenen çalışan, raporda belirtilen süre ve işlerde çalıştırılamaz.

Hamilelikte doktor kontrolleri için izin alma yasal olarak nasıl düzenlenmiştir, izin için süre sınırı var mıdır? Doktor kontrollerine gidilen günlerde ücret kesintisi yapılır mı?

Bünyamin ESEN: İş Kanunumuza göre hamilelik süresince kadın işçiye periyodik kontroller için izin verilmesi zorunludur. Bunun bir sınırı yoktur, hamileliğin ilk tespitinden itibaren işçi çalıştığı sürece geçerlidir.

İş Kanunumuza göre hamilelik süresince kadın işçiye verilen periyodik kontrol izni ücretli izindir. Başka bir ifade ile kadın kontrollere gittiği bu süre içerisinde işveren tarafından ücretinde kesinti yapılamaz.

İşveren doktor kontrolleri için izin vermiyor yâda kısıtlamalar yapıyorsa çalışan kadınlar ne yapabilir?

Bünyamin ESEN: Hamilelik süresince kadın işçiye periyodik kontroller için izin verilmesi zorunludur, yani işverenin tercihine bağlı değildir. İşveren tarafından periyodik kontroller için izin verilmez ise kadın çalışanın bu konuyu Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na şikâyet etmesi mümkündür.

Daha önce de söylediğimiz gibi işverenler cinsiyet veya gebelik nedeniyle doğrudan veya dolaylı farklı işlem yapamaz, bu yasaktır. Özellikle hamilelik iş akdinin feshi için işverene geçerli bir sebep sunmaz. İşine sırf hamile olduğu için son verilen bir kadın işe iade isteyebileceği veya kötü niyet tazminatı talep edebileceği gibi ayrımcılık yasağı kapsamında Türkiye İnsan Hakları Kurumu’na da başvuruda bulunabilir.

Hamilelik sürecinde sağlık sorunu yaşayan bir çalışan ne kadar rapor alabilir, rapor süresinde bir kısıtlama var mı?

Bünyamin ESEN: Buradaki husus şöyle: Hamilelik sürecinde olsun yâda normal zamanda olsun doktor raporu olan bir kişi hastadır ve hasta çalışmaya zorlanamaz. Ancak öte yandan işverenlerin de kadın işçinin çalışmadığı sürelerde ücret ödeme yükümlülüğü bulunmaz. Zira bu sürelerde iş akdi askıdadır ve işçinin iş sözleşmesinin askıda kalması nedeniyle işine gidemediği süreler için ücret işlemez.

Peki, doktor raporu ile istirahatli olduğu için çalışamayan, bu nedenle ücret kaybına uğrayan işçinin bu kaybı nasıl telafi edilecek?  Bu süreler için SGK’dan rapor parası alma hakkı vardır.

Doğum izni ne zaman başlıyor, bir kadın en fazla kaçıncı haftaya kadar çalışabilir?

Bünyamin ESEN: Kadın işçilerin doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam on altı haftalık süre için çalıştırılmamaları esastır. Çoğul gebelik halinde doğumdan önce çalıştırılmayacak sekiz haftalık süreye iki hafta süre eklenmektedir.

Öte yandan hamile kadın kendini iyi hissediyor ve çalışmaya devam etmek istiyorsa alacağı doktor raporuna istinaden isterse doğumdan önceki üç haftaya kadar işyerinde çalışabilir. Bu durumda, kadın işçinin çalıştığı sürelerdeki izni doğum sonrası sürelere eklenir.

Doğum erken gerçekleşirse de doğum öncesi kullandırılmayan izin süreleri doğum sonrasındaki sürelere eklenir.

Bu sürelerde çalışanın ücret kaybını “rapor parası” olarak SGK’dan alma hakkı bulunur.

Keza, doğumda veya doğum sonrasında annenin ölümü hâlinde, doğum sonrası kullanılamayan süreler babaya kullandırılır. Üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen eşlerden birine veya evlat edinene çocuğun aileye fiilen teslim edildiği tarihten itibaren sekiz hafta analık hâli izni kullandırılmaktadır.

YARIN...

Doğum iznindeyken yeni anneler ücretlerini nereden ve nasıl alırlar?

Çocuk yardımı almak için nasıl bir yol izlenmeli?

Doğum sonrası işten ayrılan kadınları tazminat hakkı var mı?

facebook.com/obenimannem

instagram.com/obenimannem